Dongeng saking Kedu
Ing Jawa Barat, abad 14 taun 1482 – 1579 Prabu Siliwangi dadi panguwasa Keraton Pajajaran Sri Baduga Raja, gelare. Keraton Pajajaran kagolong keraton Hindhu sing kuwat banget, saengga Patih Gajah sing saka Keraton Majapait angel nguwasani keraton Pajajaran. Keroton Majapait bisa ngembangake tlatahe nganthi tekan Malaka. Saengga tlatah keraton Majapait lan keraton Pajajaran wawatesan karo Kebumen yakuwi kali Luk Ulo sing dadi watese. Kuwi kabeh dadikake guwa Jatijajar mlebu tlatah keraton Pajajaran.
Prabu Siliwangi duwe anak lanang telu lan anak wadon siji, saka praweswari loro yakuwi Banyak Cotro, Banyak Ngampar, Banyak Blabar lan Dewi Pamungkas. Amarga wis tuwa, Prabu Siliwangi duwe maksud ngangkat Banyak Cotro dadi raja Ing Pajajaran. Nanging yen Banyak Cotro ngrasa yen dheweke durung akeh duwe kapinteran lan durung duwe bojo, saengga dheweke njaluk wektu kanggo nggoleki bocah wadon sing bakal dadi calon bojone. Banyak Cotro gelem omah – omah yen karo bocah wadon sing ayune padha karo ibune, banjur dheweke lunga saka Keraton Pajajaran awit nggoleki bocah wadon sing bakal dadi bojone. Banyak Cotro entuk welingan saka Resi Ki Ajar Wirangrong ing gunung Tangkuban Perahu yaiku supaya lunga menyang kadipaten Pasirluhur sisih wetan.
Banyak Cotro kudu nyamar lan ngaganti jenenge dadi R. Kamandaka sarta kudu nganggo klambine wong cilik. Banyak Cotro tekan ing Pasirluhur, dumadakan papasan karo Ki Reksonoto. Amarga wis tuwa lan ora duwe anak dheweke tresna banget marang R. Kamandaka awit kapinterane lan rupane sing bagus banget.
Nalika Pasirluhur diparentah karo Adipati Kandadoho sing duwe anak wadon, kabehe wis padha omah–omah. Nanging sing ragil durung omah–omah Dewi Ciptoroso, jenenge. Dumadakan R. Kamandaka karo Dewi Ciptoroso lan tresna banget marang dheweke. R. Kamandaka lan Dewi Ciptoroso ngumpetake sesambungan kuwi marang sapa bae.
Nalika R. Kamandaka arep nemuni Dewi Ciptoroso malah ora sida awit Jagasura kaputren ngerti yen ana wong mlebu kaputren, saengga kaputren dikepung lan R. Kamandaka kacekel. R. Kamandaka ora wedi lan bisa lolos saka Jagasura Pasirluhur awit kasaktiane lan katangkasane. Sadurunge ninggalake kaputren, R. Kamandaka ngenalake awake dhewe yen dheweke kuwi anake Ki Reksonoto. Kadadeyan kuwi gawe abang kupinge Sang Adapati, banjur Patih Reksonoto digoleki supaya bisa nangkep R. Kamandaka lan njelasake nganthi cetha prekara sing digawe putrane. Jagasura gage nggoleki Ki Reksonoto lan dicekel. Kajaba katresnane Ki Reksonoto marang putra angkate, R. Kamandaka diculake. Kanggo ngindari sujane Adipati, Ki Reksonoto ngapusi yen R. Kamandaka wis mati. Kosok baline Dewi Ciptoroso kuciwa lan sedhih banget krungu kabar sing mangkono kuwi.
Neng lakune R. Kamandaka ketemu karo wong sing gaweane mancing iwak Reka Jaya, jenenge. Wong loro mau kekonconan apik lan mutusake netep ing desa Paniagih. Neng kana R. Kamandaka urip karo Mbok Kertosura, wong sing gelem ngopeni lan ngangkat dadi anake. Kanggo nambani larane, R. Kamandaka nglakokake adu pitik. Asile adu pitik mau digunakake R. Kamandaka kanggo mbangun desa Paniagih lan desa Paniagih diganti jenenge dadi desa Sugihan.
Nalika R. Kamandaka menang adu pitik dadikake dheweke diwanuhi wong – wong. Saengga Adipati Pasirluhur ngerti yen kasunyatane R. Kamandaka isih urip. Banjur Adipati Pasirluhur mrentahake supaya R. Kamandaka dicekel. Dumadakan ana pemudha bagus Silihwarni, jenenge sing arep ngabdi marang Adipati Pasirluhur lan Adipati ngabulake panjalukane Silihwarni mau. Silihwarni langsung dikongkon nyekel R. Kamandaka urip – urip utawa mati.
Kasunyatane Silihwarni kuwi Banyak Ngampar putrane Prabu Siliwangi sing ke loro. Banyak Ngampar utawa Silihwarni lagi duwe kuwajiban nggoleki kakange yakuwi Banyak Cotro. Kanggo ngadhepi mutawir neng dalan, dheweke diwenehi pusaka Pajajaran. Kujang Pamungkas. Silihwarni nggoleki R. Kamandaka karo ditutake Jagasura nganthi tekan desa Karangluas, panggonan kanggo adu pitik. Neng kana dheweke ketemu karo R. Kamandaka. Kasunyatane R. Kamandaka nganthi ora eling lan metingake Silihwarni yen awake arep ana mutawir sing wigati. Dheweke lena saengga keris Kujang Pamungkas kena lambunge sisih kiwa. Nanging R. Kamandaka bisa nrobos lan lolos saengga desane kuwi dijenengi desa Brobosan. Ing desa liyane R. Kamandaka leren sedhela, amarga getihe saya nrocos banter saengga desa kuwi dijenengi desa Bancaran.
Ora kenyana R. Kamandaka ngadhepi dalan sing buntu lan panggonan kuwi diwenehi jeneng desa Buntu ( mangkana sing dadi simpangane Kroya – Maos – Purwokerto – Kebumen ). Silihwarni tetep ngoyak R. Kamandaka nganthi R. Kamandaka nemukake guwa lan banjur mlebu umpetan ana jerone. Neng ngarep guwa kuwi Silihwarni nantang R. Kamandaka tanding.
Amarga kuwi kabeh R. Kamandaka dadi ngenalake awake dhewe lan Silihwarni ngerthi yen R. Kamandaka kakange sing lagi digoleki. Banjur Silihwarni mateni asu lan dijupuk getihe. Getihe kuwi diwenehake Sang Adipati Pasirluhur kanggo bukti yen R. Kamandaka wis mati neng tangane. Sadurunge R. Kamandaka lan Silihwarni ninggalake guwa kuwi, sempet nandur wit jati jejer – jejer pas neng ngarep guwa, saengga guwa kuwi diwenehi jeneng guwa Jitijajar.
R. Kamandaka bali ing Pajajaran karo ngajak Reka Jaya, kancane. Nanging sawise tekan Pajajaran dheweke njaluk restu ngembara maneh kanggo nggoleki bocah wadon sing ditresnani. R. Kamandaka lunga maneh neng Pasirluhur lan sadurunge mangkat R. Kamandaka tapa neng guwa panggonane ngumpet sawektu digoleki Silihwarni biyen. R. Kamandaka entuk kanugrahan saka Resi supaya nggoleki klambi lutung supaya bisa ketemu karo Dewi Ciptoroso. R. Kamandaka diutus tapa neng alas Batur Agung. Banjur R. Kamandaka dadi lutung lan urip neng alas kuwi. Karo Reka Jaya dheweke aweh klambi keblak (lawa gedhe ). Keblak kuwi diparentah supaya bapake mlebu ing alas lan yen mengko ketemu lutung supaya dicekel banjur diopeni. Awit lutung kuwi sing bakal bisa nemukake Dewi Ciptoroso karo R. Kamandaka.
Krungu sing mangkono kuwi atine Dewi Ciptoroso ngrasa seneng lan dheweke nglakokake wejangane kuwi kabeh. Dewi Ciptoroso ngomong marang bapake yen panjaluke mau kuwi kudu dituruti. Adipati langsung mlebu ing alas Batur Agung banjur ketemu karo lutung sing manutan. Dumadakan Reka Jaya ngaku – ngaku yen lutung kuwi duweke. Reka Jaya njaluk supaya bisa melu ngopeni lutung kuwi. Adipati ngabulake panjaluke Reka Jaya mau nanging ana wewaton, yen lutung kuwi entuk di krangkeng nanging kudu bisa bebas obah. Wewaton kuwi disepakati, banjur lutung digawa lan diopeni marang Dewi Ciptoroso. Kasunyatane lutung kuwi yaiku R. Kamandaka yen wengine bisa njelma dadi wong nanging yen awane bisa njelma dadi lutung maneh.
Sasuwene kuwi akeh putra–putra Raja sing tresna marang Dewi Ciptoroso, nanging dheweke ora gelem. Ana salah sawijining putra raja Prabu Pulebahas, jenenge tresna banget lan kudu entuk Dewi Ciptoroso. Dewi Ciptoroso krungu lan tetep ora gelem, nanging lutunge nyetujuni yen Dewi Ciptoroso kudu nrima Prabu Pulebahas. Ora segampang kuwi, Prabu Pulebahas kudu ngentuke yen lutung entuk melu terus ana sisihe Dewi Ciptoroso. Amarga Prabu Pulebahas ngancem, yen ora ditampa arep ngrubuhake kadipaten Pasirluhur. Krungu mangkono, Dewi Ciptoroso nyetujuni kekarepane Prabu Pulebahas.
Wektu sing dikarepake Prabu Pulebahas wis teka. Banjur Dewi Ciptoroso ketemu karo Prabu Pulebahas, suasanane ora ngenaki banget. Amarga lutunge malah ngribeti lan langsung gawe abang kupinge. Lutung kuwi digebug lan ora kenyana lutung malah luwih pinter. Prabu Pulebahas kalah lan langsung ambruk neng lemah. Prabu Pulebahas mati banjur lutung kasarung njelma maneh dadi R. Kamandaka lan nggunakake klambi keraton Pajajaran. Saengga Adipati Pasirluhur ngerti mangkono yen lutung kasarung yakuwi Putra Mahkota keraton Pajajaran. Banjur Adipati Pasirluhur sarujuk marang sesambungane Dewi Ciptoroso karo R. Kamandaka sarta ngangkat dadi Adipati Pasirluhur.
Jumat, 04 Februari 2011
JAKA TARUB
Wonten ing satunggaling dusun, wonten kaluargi ingkang naminipun mbok randa kaliyan putra kakungipun. Putra kakungipun ingkang sampun ngancik dewasa lan naminipun inggih menika Jaka Tarub. Padamelan saben dinten inggih menika madosi ron pisang utawi ron jati kangge dipun sade wonten peken ing saklebetipun kitha kudus. Ron menika dipunlintakaken kaliyan uwos kaliyan sarem kangge ulamipun saben dinten. Tindakanipun wonten peken ngantos pinten-pinten minggu saking tebihing kitha. Pedamelan sanesipun Jaka Tarub menika mbebedak wonten wana kangge ulamipun.
Wontan ing satunggaling dinten ing kaluargi menika boten gadhah ulam kangge dhaharipun saben dinten lajeng Jaka Tarub matur kaliyan biyung kangge kesah wonten wana kangge mbebedak. Kados adatipun menawi mbebedak bidalipun bada’ subuh supados konduripun boten surup. Ananging boten ngertos menapa menika sampun dangu amargi boten angsal punapa-punapa, menika Jaka Tarub nembe apes, sampun sonten sampun dangu lampahipun Jaka Tarub boten manggih.
Satunggal punapa kemawon sato kewan. Namung Jaka Tarub menika boten putus asa piyambakipun taksih nglajengaken lampahipun ingkang tebih sanget wonten ing jeronipun wana. Ananging ngantos dalu JakaTarub taksih boten angsal punapa-punapa. Saking sayakipun Jaka Tarub kepengin sumene ngantos sare saestu, amargi lampahipun menika tebih sanget lajeng Jaka Tarub sare ing sakjeronipun wana. Piyambakipun kaget amargi kepireng suanten gumujuning tiyang-tiyang estri sami gumujengan. Amargi pengin ngertos suanten menika punapa lan saking pundi sejatosipun pramila Jaka Tarub madosi suanten menika. Piyambakipun menika boten percaya kalioyang ingkang Jaka Tarub mersani ing dalu menika Jaka Tarub kaget amargi ing tengahing wana wonten suanten widodari-widodari ingkang sami gumujengan sinambi siram lelangin ing sendang. Jaka Tarub nyaketi panggenan widodari menika ingkang nembe siram kala wau amargi dalu punika kaleresipun wulan purnama. Sanalika Jaka Tarub gadhah pamanggih pengin garwa satunggal pramila piyambakipun mundut rasukan satunggal lan dipunsinggitaken. Wonten satunggal widodari ingkang kicalan rasukan dipun tilar rencangipun sami widodari. Widodari menika duka lan nuwun lajeng widodari menika dipun caketi Jaka Tarub lan dipun reh-reh lajeng dipunbeta wangsul lan kagarwa dening Jaka Tarub, widodari menika gadhah nami Nawang Wulan.
Wonten ing satunggaling dinten Nawang Wulan sampun kagungan putrid saking Jaka Tarub ingkang naminipun Nawang Sih, amargi rasukan kathah ingkang reged pramila Nawang Wulan nyuwun JakaTarub kangge nenggani Nawang Sih kaliyan adangipun kanthi manthi-manthi, lan Jaka Tarub boten angsal mbukak kekep. Saktindakipun Nawang Wulan wonten lepen Jaka Tarub malah kepengin ngertos isinipun kekep, menika punapa Jaka Tarub kaget menapa amargi ingkang dipun adang garwanipun naming satunggal kantun kemawon. Saking kedadosan punika kaseteripun Nawang Wulan dados widodari ical lan adangipun satunggal las dados satunggal bugak ical. Pramila mulai nutu pari adangipun uwos dados limrahipun tiyang gesang wonten brebayan amargi pantunipun telas kantun rentengan wonten lumbung.
Ing satunggaling dinten Nawang Wulan nglengkep gelaran klasa kados pundi kegetipun manah Nawang Wulan mersani rasukan widodari wonten ing ngandapipun klasa, piyambakipun kaget amargi piyambakipun duka dumateng garwanipun amargi sampun dipun apusi. Nawang Wulan menika mutusaken kangge minggah kayangan malih lajeng ngagem rasukan. Sakderengipun minggah ing kayangan Nawang Wulan pesen kaliyan Nawang Sih yen kepureh kangen mersani mbulan amargi ing tengahing bulan wonten bayangipun Nawang Wulan. Anaging sak sampunipun dugi kayangan Nawang Wulan boten dipun tampi malih dados widodari amargi sampun kecampuran kaliyan manungsa. Nawang Wulan menika lingsem lan boten purun jelma malih dados manungsa, amargi rekaos gesangipun pramila Nawang Wulan nglalu wonten segara kidul wonten segara kidul lan dados Ratu Kidul ingkang gadhah naminipun Nyi Roro Kidul.
Wontan ing satunggaling dinten ing kaluargi menika boten gadhah ulam kangge dhaharipun saben dinten lajeng Jaka Tarub matur kaliyan biyung kangge kesah wonten wana kangge mbebedak. Kados adatipun menawi mbebedak bidalipun bada’ subuh supados konduripun boten surup. Ananging boten ngertos menapa menika sampun dangu amargi boten angsal punapa-punapa, menika Jaka Tarub nembe apes, sampun sonten sampun dangu lampahipun Jaka Tarub boten manggih.
Satunggal punapa kemawon sato kewan. Namung Jaka Tarub menika boten putus asa piyambakipun taksih nglajengaken lampahipun ingkang tebih sanget wonten ing jeronipun wana. Ananging ngantos dalu JakaTarub taksih boten angsal punapa-punapa. Saking sayakipun Jaka Tarub kepengin sumene ngantos sare saestu, amargi lampahipun menika tebih sanget lajeng Jaka Tarub sare ing sakjeronipun wana. Piyambakipun kaget amargi kepireng suanten gumujuning tiyang-tiyang estri sami gumujengan. Amargi pengin ngertos suanten menika punapa lan saking pundi sejatosipun pramila Jaka Tarub madosi suanten menika. Piyambakipun menika boten percaya kalioyang ingkang Jaka Tarub mersani ing dalu menika Jaka Tarub kaget amargi ing tengahing wana wonten suanten widodari-widodari ingkang sami gumujengan sinambi siram lelangin ing sendang. Jaka Tarub nyaketi panggenan widodari menika ingkang nembe siram kala wau amargi dalu punika kaleresipun wulan purnama. Sanalika Jaka Tarub gadhah pamanggih pengin garwa satunggal pramila piyambakipun mundut rasukan satunggal lan dipunsinggitaken. Wonten satunggal widodari ingkang kicalan rasukan dipun tilar rencangipun sami widodari. Widodari menika duka lan nuwun lajeng widodari menika dipun caketi Jaka Tarub lan dipun reh-reh lajeng dipunbeta wangsul lan kagarwa dening Jaka Tarub, widodari menika gadhah nami Nawang Wulan.
Wonten ing satunggaling dinten Nawang Wulan sampun kagungan putrid saking Jaka Tarub ingkang naminipun Nawang Sih, amargi rasukan kathah ingkang reged pramila Nawang Wulan nyuwun JakaTarub kangge nenggani Nawang Sih kaliyan adangipun kanthi manthi-manthi, lan Jaka Tarub boten angsal mbukak kekep. Saktindakipun Nawang Wulan wonten lepen Jaka Tarub malah kepengin ngertos isinipun kekep, menika punapa Jaka Tarub kaget menapa amargi ingkang dipun adang garwanipun naming satunggal kantun kemawon. Saking kedadosan punika kaseteripun Nawang Wulan dados widodari ical lan adangipun satunggal las dados satunggal bugak ical. Pramila mulai nutu pari adangipun uwos dados limrahipun tiyang gesang wonten brebayan amargi pantunipun telas kantun rentengan wonten lumbung.
Ing satunggaling dinten Nawang Wulan nglengkep gelaran klasa kados pundi kegetipun manah Nawang Wulan mersani rasukan widodari wonten ing ngandapipun klasa, piyambakipun kaget amargi piyambakipun duka dumateng garwanipun amargi sampun dipun apusi. Nawang Wulan menika mutusaken kangge minggah kayangan malih lajeng ngagem rasukan. Sakderengipun minggah ing kayangan Nawang Wulan pesen kaliyan Nawang Sih yen kepureh kangen mersani mbulan amargi ing tengahing bulan wonten bayangipun Nawang Wulan. Anaging sak sampunipun dugi kayangan Nawang Wulan boten dipun tampi malih dados widodari amargi sampun kecampuran kaliyan manungsa. Nawang Wulan menika lingsem lan boten purun jelma malih dados manungsa, amargi rekaos gesangipun pramila Nawang Wulan nglalu wonten segara kidul wonten segara kidul lan dados Ratu Kidul ingkang gadhah naminipun Nyi Roro Kidul.
“ GUWA KISKENDHA “
Ing Desa Trayu Kecamatan Singorojo Kabupaten Kendal, ana papan wisata sing awujud guwa arane Guwa Kiskendha. Manut carita gethok tular, Guwa Kiskhenda iku mbiyene mujudake kraton. Dene retune Buta Asirah Maesa (kebo) kang arane Prabu Maesasura, duwe patih kang arane Lembusura (buta sirahe sapi) ana sing arane Jathasura. Prabu Maesasura iku ratub buta kang sekti mandraguna ora ana dewa kang wani marang dheweke. Ing sawijining dina, Prabu Maesasura utusan marang patihe nglamar widadari ayu ing kayangan arane Dewi Tara. Para dewa sejatine ora gelem nampa lamarane rabu Maesasura. Nanging lagi ngadepi patihe wae ora ana dewa siji wae sing wani marang Prabu Maesasura.
Bathara Narada nuli nggolek bala kanggo ngundurake utusan saka Guwa Kiskendha. Kanthi diapusi yen Dewi Tara bakal di paringake ing dina sing wis ditemtoake. Patih mau ora ngerti yen dheweke diapusi. Dheweke banjur bali menyang Guwa Kiskendha, matur marang Prabu Maesasura. Sauntara iku Bathara Narada njaluk tulung marang Raden Subali lan Raden Sugriwa.
“Subali lan Sugriwa kawe tak utus numpes buta-buta kang nggegirisi ing Guwa Kiskendha,” ucape Bathara Narada.
Subali lan Sugriwa mangsuli, gelem nanging njaluk aji-aji ndisik.” Raden Subali lan Sugriwa pinaringan aji-aji jenenge aji pancasona. Raden Subali lan Raden Sugriwa banjur tumuju ing Guwa Kiskendha. Nalika Raden Subali arep mlebu ana Guwa Kiskendha, meling karo Sugriwa kang ngenteni ana jaba.
Subali meling, “mengko yen iline banyu saka guwa rupane abang, iku ateges sing mati Prabu Maesasura, ten sing mili metu rupane putih, kuwi aku sing mati.” Subali uga weling yen dheweke mati kamangka lawang guwa enggal-enggal ditableg.
Ana ing jero guwa kelakon perang rame banget antarane Raden Subali mungsuh Prabu Maesasura., ing jero guwa nalika buta loro iku lena, sirahe kekarone dicandhak dening Raden Subali banjur diadukumba, sakal ajur mumur metu getih campur polo sing warnane putih mili metu ing jaba guwa. Nyumurupi bab iku Sugriwa ngira yen sing mati kuwi Subali, mula lawange guwa di tableg. Sugriwa banjur munggah ing kayangan nggarwa Dewi Tara.
“Dewi Tara, kula nyuwun kanugrahan badhe nggarwa panjenengan,” Ucape Sugriwa.
Sanalika banjur Dewi Tara maringake kanugrahan uga banjur meneng ana Guwa Kiskendha. Subali sing sejatine isih urip, kanthi kasektene bisa metu saka jero guwa, banjur nggoleki adhine Sugriwa.
Dheweke kandha adhine, “Aku kuwi wis bisa ditrima nuli bali ambegawan kanthi jenenge dadi Resi Subali. Kekarone perang rame banget. Nanging Dewi Tara wis ngandhani Sugriwa supaya ora usah perang.
Pancen watake Sugriwa ora gelem ngrungokake omongane Dewi Tara. Sugriwa wis ora bisa ngalahake Subali, dheweke kasesan yudane dicandhak dening Subali nganti temangsang ana wit, Sugriwa ditulungi Prabu Rama. Subali dipateni dening Prabu Rama. Subali menang nanging nuju nganglang mayit kanthi ngambah gegana. Dheweke muring-muring.
“Subali kudu tak pateni saiki,” ucape Dasamuka.
Dasamuka perang kaliyan Subali nanging dheweke kalah. Dasamuka banjur pinaringan aji pancasona, mula Dasamuka tambah digdaya. Watake Dasamuka pancen angkara murka, ora seneng yen ana liyane sing luwih sekti, senadyan kuwi gurune dhewe.
Dasamuka nggolek cara nyirnakake Subali. Dheweke uga ngongkon marang Subali supaya nyulik Dewi Tara lan ngrebut Negara Guwa Kiskendha, Subali klakon ngrebut Dewi Tara lan Negara Guwa Kiskendha. Sugriwa banjur utusan Jembawan supaya pawongan sing bisa mitulungi dheweke lan mateni Subali. Pungkasane kasil mboyong Raden Rama regawa lan Laksmana Widagda supaya mitulungi kasangsarane Sugriwa. Sugriwa (wujud kethek) dadi ratu ing Negara Alengka, saperlune numpes malaning jagad dening Dasamuka.
Rama uga bisa diarani Prabu Ramawijaya, Rama iku ratu ing Pancawati. Balane awujud kethek pirang-pirang cacahe. Mula bukane duwe bala kethek iku, amarga biyen tau nulungi kasangsayane Narpati Sugriwa sing kajepit ana wit asem dhampit amarga mungsuh Subali, amarga walesing budi, Sugriwa dhawuh marang para kethek.
“Para kethek kabeh supaya mbiyantu marang Rama anggone ngupadi garwane,” kuwi dhawuhe Sugriwa.
Ramawijaya dalah para kethek banjur padha yasa pasanggrahan ing Gunung Malyawan. Pasanggrahan ora beda kaya kraton. Mula banjur diarani kraton Pancawati. Ing sawijining dina Raden Rama banjur menang diceluk Prabu Ramawijaya, Ramareghawa, Ramabadra, Ramacandra lan Ramayana. Prabu Ramayana.
Prabu Ramayana iku putrane Dasarata digulawentah dening Begawan Wasistha, sahingga bisa dadi satriya utawa sekti mandraguna. Sawijining dina Rama ngleboni sayembara ing Negara Matilidirja lan mboyong prabu Janaka. Satekane ing Ayodya Rama dijumenengake ratu. Rama ditundhung saka praja supaya ora ngregoni praja Ayodya. Bebarengan karo Dewi Sinta lan didherekake Raden Laksmana manjing jero alas. Prabu Dasamuka kang mbalela ngiloni Prabu Rama klakon nglurug menyang Negara Ngalengka. Kabeh kuwi mau crita rakyat legendha Guwa Kiskendha kang mujudake kethek kanggo papan wisata ana ing Singorojo Kabupaten Kendal.
Bathara Narada nuli nggolek bala kanggo ngundurake utusan saka Guwa Kiskendha. Kanthi diapusi yen Dewi Tara bakal di paringake ing dina sing wis ditemtoake. Patih mau ora ngerti yen dheweke diapusi. Dheweke banjur bali menyang Guwa Kiskendha, matur marang Prabu Maesasura. Sauntara iku Bathara Narada njaluk tulung marang Raden Subali lan Raden Sugriwa.
“Subali lan Sugriwa kawe tak utus numpes buta-buta kang nggegirisi ing Guwa Kiskendha,” ucape Bathara Narada.
Subali lan Sugriwa mangsuli, gelem nanging njaluk aji-aji ndisik.” Raden Subali lan Sugriwa pinaringan aji-aji jenenge aji pancasona. Raden Subali lan Raden Sugriwa banjur tumuju ing Guwa Kiskendha. Nalika Raden Subali arep mlebu ana Guwa Kiskendha, meling karo Sugriwa kang ngenteni ana jaba.
Subali meling, “mengko yen iline banyu saka guwa rupane abang, iku ateges sing mati Prabu Maesasura, ten sing mili metu rupane putih, kuwi aku sing mati.” Subali uga weling yen dheweke mati kamangka lawang guwa enggal-enggal ditableg.
Ana ing jero guwa kelakon perang rame banget antarane Raden Subali mungsuh Prabu Maesasura., ing jero guwa nalika buta loro iku lena, sirahe kekarone dicandhak dening Raden Subali banjur diadukumba, sakal ajur mumur metu getih campur polo sing warnane putih mili metu ing jaba guwa. Nyumurupi bab iku Sugriwa ngira yen sing mati kuwi Subali, mula lawange guwa di tableg. Sugriwa banjur munggah ing kayangan nggarwa Dewi Tara.
“Dewi Tara, kula nyuwun kanugrahan badhe nggarwa panjenengan,” Ucape Sugriwa.
Sanalika banjur Dewi Tara maringake kanugrahan uga banjur meneng ana Guwa Kiskendha. Subali sing sejatine isih urip, kanthi kasektene bisa metu saka jero guwa, banjur nggoleki adhine Sugriwa.
Dheweke kandha adhine, “Aku kuwi wis bisa ditrima nuli bali ambegawan kanthi jenenge dadi Resi Subali. Kekarone perang rame banget. Nanging Dewi Tara wis ngandhani Sugriwa supaya ora usah perang.
Pancen watake Sugriwa ora gelem ngrungokake omongane Dewi Tara. Sugriwa wis ora bisa ngalahake Subali, dheweke kasesan yudane dicandhak dening Subali nganti temangsang ana wit, Sugriwa ditulungi Prabu Rama. Subali dipateni dening Prabu Rama. Subali menang nanging nuju nganglang mayit kanthi ngambah gegana. Dheweke muring-muring.
“Subali kudu tak pateni saiki,” ucape Dasamuka.
Dasamuka perang kaliyan Subali nanging dheweke kalah. Dasamuka banjur pinaringan aji pancasona, mula Dasamuka tambah digdaya. Watake Dasamuka pancen angkara murka, ora seneng yen ana liyane sing luwih sekti, senadyan kuwi gurune dhewe.
Dasamuka nggolek cara nyirnakake Subali. Dheweke uga ngongkon marang Subali supaya nyulik Dewi Tara lan ngrebut Negara Guwa Kiskendha, Subali klakon ngrebut Dewi Tara lan Negara Guwa Kiskendha. Sugriwa banjur utusan Jembawan supaya pawongan sing bisa mitulungi dheweke lan mateni Subali. Pungkasane kasil mboyong Raden Rama regawa lan Laksmana Widagda supaya mitulungi kasangsarane Sugriwa. Sugriwa (wujud kethek) dadi ratu ing Negara Alengka, saperlune numpes malaning jagad dening Dasamuka.
Rama uga bisa diarani Prabu Ramawijaya, Rama iku ratu ing Pancawati. Balane awujud kethek pirang-pirang cacahe. Mula bukane duwe bala kethek iku, amarga biyen tau nulungi kasangsayane Narpati Sugriwa sing kajepit ana wit asem dhampit amarga mungsuh Subali, amarga walesing budi, Sugriwa dhawuh marang para kethek.
“Para kethek kabeh supaya mbiyantu marang Rama anggone ngupadi garwane,” kuwi dhawuhe Sugriwa.
Ramawijaya dalah para kethek banjur padha yasa pasanggrahan ing Gunung Malyawan. Pasanggrahan ora beda kaya kraton. Mula banjur diarani kraton Pancawati. Ing sawijining dina Raden Rama banjur menang diceluk Prabu Ramawijaya, Ramareghawa, Ramabadra, Ramacandra lan Ramayana. Prabu Ramayana.
Prabu Ramayana iku putrane Dasarata digulawentah dening Begawan Wasistha, sahingga bisa dadi satriya utawa sekti mandraguna. Sawijining dina Rama ngleboni sayembara ing Negara Matilidirja lan mboyong prabu Janaka. Satekane ing Ayodya Rama dijumenengake ratu. Rama ditundhung saka praja supaya ora ngregoni praja Ayodya. Bebarengan karo Dewi Sinta lan didherekake Raden Laksmana manjing jero alas. Prabu Dasamuka kang mbalela ngiloni Prabu Rama klakon nglurug menyang Negara Ngalengka. Kabeh kuwi mau crita rakyat legendha Guwa Kiskendha kang mujudake kethek kanggo papan wisata ana ing Singorojo Kabupaten Kendal.
GUNUNG TIDAR
Gunung Tidar dumunung ing Magelang Jawa Tengah, Tidar mujudake gunung kang cilik kang luwih memper gumuk. Senajan mung gunung kang cilik ananging ora kalah moncere saka gunung Merapi utawa Gunung Merbabu. Kon ora moncer piye yen gunung cilik kuwi disebut-sebut dadi pakuning tanah Jawa. Kepriye rarahane nganti Tiadar, gunung kang cilik kuwi disebut minangka pakuningntanah Jawa? Salah sawijining sumber nyritakake kaya ing ngisor iki:
Rikala jaman kuna, amarga wujude cilik, Tanah Jawa kuwi kampul-kampul ing tengah laut, kerep ngolah-ngalih amarga katut ombak. Malah kadangkala yen mangsa ombak gadhe pulo Jawa iki kerep ilang amarga temangsang ing pulo-pulone liya kang luwih gedhe. Ngolah-ngalihe Tanah Jawa mau kerep gawe bingunge para dewa kang arep sowan marang Kyai Semar, kacarita ndek jaman semana Kratone Semar kuwi ana ing Tanah Jawa.
Salah sawijining dina, Para dewa ing Khayangan arep padha nganakake rembugan. Ngrembug babagan uripe manungsa ing alam donya iki, gegayutan karo perkara mau para dewa konkonan rewange kanggo marani Semar supaya teka menyang Khayangan saperlu melu rembugan. Anangin merga sewengi ombake gedhe banget, utusan mau ora bisa nemokake pulo Jawa. Utusan mau bali maneh ing kayangan banjur matur bilih pulo Jawa ilang, digoleki ing kiwa-tengene meksa ara ana.
Krungu kabar kaya mau para dewa dadi bingung, eneng ngendi sejatine pola Jawa kiwi keli. Bareng didelok nganggo kaca benggala jebule pulo Jawa mau temangsang ing panggonan kang wujude memper endhas manuk. Nganggo kekuatan ghaibe para dewa pula Jawa ditarik, dibalekake ing panggonane maneh. Bareng pulo Jawa wis mbalik ing panggonane, Semar didawuhi sowan ing Khayangan.
Sak tekane Semar tekan Khayangan, para dewa sida ngrembugake kabeh babagan uripe para manungsa. Perkara ngolah-ngalihe pulo Jawa uga ora lali padha dirembug. Semar ngusulake kepriye yen pulo Jawa kuwi dicancang wae, nanging dicancang karo ngendi yo dheweke isih mikir. Nanging bareng dipikir-pikir, yen dicancang, tali sing kanggo nyancang mau bakal ngalang-alangi lakune menungsa. Ujug-ujug ana dewa kang ngusulake bakal luwih becik yen pulo Jawa kuwi dipaku wae. Krungu usul mau para dewa padha manthuk-manthuk ateges sarujuk.
Para jim bikongkom ngusungi lemah saka Khayangan kanggo maku Tanah Jawa. Kaping pisan dijajal dipaku sisih kulon, bareng dipaku sisih kulon nyatane malah njomplang ngulon. Bareng kulon njomploang banjur sisih wetan kang dipaku, jebul paku ing sisih wetane luwih gedhe dhadekake pulo Jawa njomplang ngetan. Wis dipaku wetan kulon tetep urung kasil, akhire dijajal dipaku ing tengah nganggo paku kang cilik. Kenapa paku cilik? Amarga tengah-tengahe pulo jawa kuwi mbangkek, yen pakune gedhe-gedhe samar nek pulo Jawa malah tugel. Bareng dipaku tengahe, pulo jawa mau anteng, ora gonjang-ganjing apa maneh njomplang. Paku cilik kuwi awujud gunung, yaiku gunung Tidar.
Manut critane, menawa gunung Tidar kang dadi pakune tanah Jawa mau ilang, ing tanah Jawa iki arep ana banjir bandhang.
Rikala jaman kuna, amarga wujude cilik, Tanah Jawa kuwi kampul-kampul ing tengah laut, kerep ngolah-ngalih amarga katut ombak. Malah kadangkala yen mangsa ombak gadhe pulo Jawa iki kerep ilang amarga temangsang ing pulo-pulone liya kang luwih gedhe. Ngolah-ngalihe Tanah Jawa mau kerep gawe bingunge para dewa kang arep sowan marang Kyai Semar, kacarita ndek jaman semana Kratone Semar kuwi ana ing Tanah Jawa.
Salah sawijining dina, Para dewa ing Khayangan arep padha nganakake rembugan. Ngrembug babagan uripe manungsa ing alam donya iki, gegayutan karo perkara mau para dewa konkonan rewange kanggo marani Semar supaya teka menyang Khayangan saperlu melu rembugan. Anangin merga sewengi ombake gedhe banget, utusan mau ora bisa nemokake pulo Jawa. Utusan mau bali maneh ing kayangan banjur matur bilih pulo Jawa ilang, digoleki ing kiwa-tengene meksa ara ana.
Krungu kabar kaya mau para dewa dadi bingung, eneng ngendi sejatine pola Jawa kiwi keli. Bareng didelok nganggo kaca benggala jebule pulo Jawa mau temangsang ing panggonan kang wujude memper endhas manuk. Nganggo kekuatan ghaibe para dewa pula Jawa ditarik, dibalekake ing panggonane maneh. Bareng pulo Jawa wis mbalik ing panggonane, Semar didawuhi sowan ing Khayangan.
Sak tekane Semar tekan Khayangan, para dewa sida ngrembugake kabeh babagan uripe para manungsa. Perkara ngolah-ngalihe pulo Jawa uga ora lali padha dirembug. Semar ngusulake kepriye yen pulo Jawa kuwi dicancang wae, nanging dicancang karo ngendi yo dheweke isih mikir. Nanging bareng dipikir-pikir, yen dicancang, tali sing kanggo nyancang mau bakal ngalang-alangi lakune menungsa. Ujug-ujug ana dewa kang ngusulake bakal luwih becik yen pulo Jawa kuwi dipaku wae. Krungu usul mau para dewa padha manthuk-manthuk ateges sarujuk.
Para jim bikongkom ngusungi lemah saka Khayangan kanggo maku Tanah Jawa. Kaping pisan dijajal dipaku sisih kulon, bareng dipaku sisih kulon nyatane malah njomplang ngulon. Bareng kulon njomploang banjur sisih wetan kang dipaku, jebul paku ing sisih wetane luwih gedhe dhadekake pulo Jawa njomplang ngetan. Wis dipaku wetan kulon tetep urung kasil, akhire dijajal dipaku ing tengah nganggo paku kang cilik. Kenapa paku cilik? Amarga tengah-tengahe pulo jawa kuwi mbangkek, yen pakune gedhe-gedhe samar nek pulo Jawa malah tugel. Bareng dipaku tengahe, pulo jawa mau anteng, ora gonjang-ganjing apa maneh njomplang. Paku cilik kuwi awujud gunung, yaiku gunung Tidar.
Manut critane, menawa gunung Tidar kang dadi pakune tanah Jawa mau ilang, ing tanah Jawa iki arep ana banjir bandhang.
GAPURA MAJAPAHIT
Gapura ana ing desa Rondole kecamatan Margorejo kabupaten Pati iku saka Majapahit. Bangunan kuwi salah sawijine gapura kaputren Majapahit. Gapura kuwi bisa ana ing desa Rondole nduweni riwayat nganeh-anehi.
Riwayat iku wiwit nalika sunan Muria arep nggawe masjid Muria. Wali lan ulama nggagas, yen masjid iku sakprelu diwenehi gapura ing ngarep masjid. Sunan Muria nggagas yen ing Majapahit nduweni gapura akeh sing ora dienggo maneh lan isih ketok apik.
Nalika isih rerembugan ing pendapa, ana priya gantheng marani sunan Muria. Periya iku ngaku putrane sunan Muria, krungu yen periya iku putrane, sunan Muria kaget. Periya iku crita asal-usul lan riwayate. Periya iku nduweni jeneng Bambang Kebo Nyabrang. Nalika sunan Muria arep niliki santrine eng desa Ngerang, ing kali Bangsri banjir. Banjur sunan Muria nggoleki papan sing iso kanggo nyebrang. Nalika nggoleki, ana kebo wedhok nyedhaki sunan Muria. Amarga sunan Muria nduweni kasekten, kebo wedhok iku banjur ditumpaki kanggo nyebrang kali Bangsri sing isih Banjir. Ana ing sebrang kali, sunan Muria wis dienteni ki Ageng Amongrogo. Ulama iku banjur kangen-kangenan, wis suwe ora ketemu. Ana ing pesantren iku sunan Muria niliki santri-santrine sing padha ngaji ing kana. Sakwise bubar niliki santrine, banjur sunan Muria pamit balek ana ing Muria. Sakdurunge mlaku, sunan Muria kudu nguyoh. Nalika sunan Muria nguyoh, lan kebo wedhok weruh, banjur kebo iku ndilati banyu uyohe sunan Muria. Amarga saking sektine sunan Muria, kebo iku meteng lan sing ing njero wetenge kebo iku dudu anak kebo, nanging anak manungsa sing diwenehi jeneng Bambang Kebo Nyabrang.
Keprungu critane Bambangn Kebo Nyabrang iku sunan Muria isih ora percaya yen Bambang Kebo Nyabrang iku anake. Kanggo mbukteake yen Bambang Kebo Nyabrang iku anake, sunan Muria ngongkon njupuk gapura eng kaputren keraton Majapahit ngantii tekan masjid Muria, sakdurunge srengenge methongol. Yen Bambang Kebo Nyabrang iso nglakoni sing dikon sunan Muria, dheweke bakal diakoni anake sunan Muria.
Esuke Bambang Kebo Nyabrang lunga menyang Majapahit dhewekan, ora ana sing ngancani. Eng dalan dheweke ketemu karo begal sing nyegat ing dalan, begal iku njaluk bekal sing digawa Bambang Kebo Nyabrang. Amarga Bambang Kebo Nyabrang nduweni kasekten, begal iku ora wani lan mlayu. Sakwise mlaku adoh,Bambang Kebo Nyabrang tekan ana ing keraton Majapahit. Nang kana dheweke nggolek gapura sing arep digawa menyang masjid Muria. Ana ing atine Bambang Kebo Nyabrang krasa yen ora kuwat nggawa gapura iki, kabeh kasektene wis dimetoake kanggo njunjung gapura iku. Nalika gapura bisa kaangkat, ana pawongan sing njaga gapura iku. Pawongan iku takon karo Bambang Kebo Nyabrang : “ Heh...ameh mbok apaake gapura iku?”. Bambang Kebo Nyabrang mangsuli : “ Arep aku gawa ana ing Muria, ana apa? Lan kowe iki sapa?”. “ Aku iki sing njaga gapura iki, jenengku Mangklu Alus!! Kena apa kowe arep nggawa gapura iki?” takone Mangklu Alus. Bambang Kebo Nyabrang mangsuli maneh : “ Gapura iki arep aku gawa menyang Muria, amarga sunan Muria sing ngongkon aku. Apa kowe ora ngerti aku? Aku iki Bambang Kebo Nyabrang anake sunan Muria”. “Sakarepmu, pokoke kowe kudu ninggalake gapura iki yen ora kepengen aku pateni” wangsulane Mangklu alus. “ Apa kowe ora ngerti yen saiki keraton Majapahit iku neng ngisore kasultanan Demak lan wali kabeh?”. Amarga ora nuruti sing dikon Mangklu Alus, banjur dheweke adu kasekten. Mangklu alus kalah, banjur Bambang Kebo Nyabrang ngongkon Mangklu Alus nggawa gapura iki menyang Muria.
Neng liya panggon anake adipati Pati pesantenan sing nduweni jeneng raden Ronggo pengen ngepek bojo anake ki Ageng Ngerang sing jenenge Roro Mujiwat. Amarga raden Ronggo iku isih ponakane, Roro Mujiwat nduweni muslihat kanggo nolak. Nalika raden Ronggo menyang Ngerang, Roro Mujiwat nyambut kayak bibi karo ponakan. Banjur Roro Mujiwat ngutaraake kepingine mboyong gapura kaputren Majapahit tekan Ngerang. Saknalika iku raden Ronggo lunga menyang Majapahit kanggo mboyong gapura Majapahit.
Sakwise tekan Majapahit, radeen Ronggo kaget amarga gapura kaputren Majapahit wis ora ana. Raden Ronggo uga lunga ninggalake Majapahit menyang kulon. Raden Ronggo krungu yen gapura iku wis digawa uwong, raden Ronggo ngoyak nganti entuk. Neng dalan raden Ronggo ketemu Bambang Kebo Nyabrang karo Mangklu Alus sing nggawa gapura iku. Raden Ronggo njaluk gapura iku, nanging Bambang Kebo Nyabrang ora menehake. Amarga gapura iku ora diwenehake, banjur raden Ronggo adu kaskten karo Bambang Keebo Nyabrang. Nalika perang, kembang sing ana ing gapura iku ceblok, mila ana panggonan iku diwenehi jeneng “Sekarkurung” utawa sing nduweni makna “kembang kang ceblok”.
Perang diterusake maneh, nanging gapura isih digawa. Neng kulon Sekarkurung ana kedadean maneh, ganjal lawang gapura iku ucul, banjur daerah kuwi dijenengi “Jelawang” ( Ganjel Lawang ). Ing panggon liya desa perange mandheg. Amarga perange leren, desa iku diarani “Nduren” sing nduweni makna “Padu lan Leren”.
Nalika Bambang Kebo Nyabrang nerusake perang, sunan Muria ngendheake perang iku. Ana ing lereng bukit desa Gembong, sunan Muria weruh menawa srengenge wis methongol. Mila sunan Muria nduweni gagasan menawa gapura iku ora bisa digawa ana ing Muria. Amarga lereeng kanggo perang srengengene wis methongol,sunan Muria ngonong : “ Lha kae srengengene wus ceta wela-wela”. Lereng punika diarani “Trowelo” ( Ceta Wela-wela ). Sunan Muria ngandhel yen Bambang Kebo Nyabrang iku anake, nanging raden Ronggo ora seneng amarga Bambang Kebo Nyabrang diakoni sunan Muria sing nggawa gapura iku. Sunan Muria ngomong karo raden Ronggo : “ Ronggo sapa sing sakbenere nggawa gapura Majapahit iku?”. Raden Ronggo mangsuli kang gawa gapura iku dheweke, nanging ing dalan dijaluk Bambang Kebo Nyabrang. Kanggo mbuktekna sing nggawa raden Ronggo, sunan Muria ngongkon raden Ronggo ngangkat gapura iku, nanging gapura iku ora bisa kaangkat, nganti mripate raden Ronggo mondol lan ilate melet nanging gapura iku ora bisa kaangkat. Desa iku diarani karo sunan Muria desa “Rondole” sing nduweni arti raden Ronggo ( Ron ), Mondol ( Dol ), lan Melet ( Le ). Gapura iku ditingali sunan Muria, amarga patoke gapura iku ora ana, sunan Muria ngongkon raden ronggo njupuk. Raden Ronggo nduweni kesempatan kanggo mbuktekna karo Roro Mujiwat yen dheweke wis bisa nggawa gapura iku. Raden Ronggo tumuju ana ing Ngerang kanggo ketemu karo Roro Mujiwat. Sakwise tumuju ana Ngerang raden Ronggo ketemu karo Roro Mujiwat lan ngutaraake yen wis bisa nggawa gapura kaputren Majapahit. Nanging Roro Mujiwat wis ngerti crita sing sakbenere, mila ditolak tresnane raden Ronggo kanggo ngepek bojo. Amaraga ora trima raden Ronggo oara bisa ngendheaken amarahe, banjur Roro Mujiwat digebug nganggo patok kang wis digawa raden Ronggo. Kedadean iku ana ing desa Gembong.
DUMADINE MASJID ADIPATI SINDUREJO
Ing Deso Jumo dhisik durung akeh warga sing manggon neng kono. Omah-omah iseh adoh-adoh antarane omah siji lan sijine. Desa Jumo sing rata-rata wargane agama islam, nanging jaman dhisik neng kono durung ana masjid. Jarene masjid kuwi biyen digawe dening Wali, nalika ana Wali sing lagi nggawe masjid mau ana salah sijine warga sing ngonangi. Banjur Wali mau langsung ninggalake masjid sing durung dadi kuwi. Mula masjid mau nalika jaman biyen durung sempurna.
Masjid Adipati Sindurejo wis atusan taun umure. Jeneng Adipati Sindurejo, yaiku dijupuk saka jenenge wong. Jeneng asline Patih Adipati Sindurejo, dheweke Patih saka Kraton Mangkunegaran (Kartasura). Critane diwiwiti nalika Adipati Sindurejo bisa tekan ana ing Desa Jumo. Nalika dheweke isih ing Kraton dheweke oleh tugas yaiku dheweke diasingake ing Jumo. Nanging sebenere Adipati Sindurejo duwe kekarepan kapengin urip dhewe, yaiku urip dhewekan adoh saka Kraton, mula kuwi dheweke nrima kahanan mau.
Adipati Sindurejo urip ing Desa Jumo kanthi tentrem, mbaur dadi siji karo masyarakat kono. Adipati Sindurejo ora suwe urip ing Desa Jumo. Dheweke akhire tinggal donya, ana ing sajeroning pengasingan mau. Adipati Sindurejo nganti ninggal ora ana sing niliki. Nanging sawise dheweke tinggal, ana pawarta tekan Keraton Mangkunegaran.
Adipati Sindurejo dimakamake karo warga Jumo ing buri Masjid Adipati Sindurejo, makam ing jejer-jejere dikanggokake dening kerabat-kerabate. Mula kuwi ana panggonan khusus ing makam sing jenenge Sareyan. Makam Adipati Sindurejo yaiku makam sing dikeramatake, masjid lan makam Adipati Sindurejo saiki wis didandani. Printah saka Kraton mangkunegaran yaiku nggoleki ing ngendi wae silsilahe kaluwarga Karaton Mangkunegaran. Pungkasane kepethuk Patih Adipati Sindurejo. Nanging nalika Adipati Sindurejo kepethuk wis awujud makam, banjur makam mau digawekake cukup utawa omah-omahan.
Makam Patih Adipati Sindurejo nganti saiki dikeramatake lan dinggo ziarah para warga lan kaluwarga saka Kraton Mangkunegaran. Saben wektu mesthi saka kaluwarga Kraton Mangkunegaran ziarah lan ziarah kuwi Mistis banget. Crita kuwi mau sing dadi asal mulane jeneng Masjid Adipati Sindurejo Jumo.
Crita liyane sing ana ing Masjid Adipati Sindurejo, crita ing ngarep Masjid, yaiku ing kolah utawa panggon kanggo wudhu. Ana sing jenenge Kyai Poleng. Kyai Poleng wujude ora ketara sing ketara yaiku mung rupa awak gedhe dhuwur. Senenge lungguh neng dhuwur kolah, nalika wayah wengi teka, Kyai Poleng ngetok neng dhuwur kolah, arep nggodhani wong-wong sing lewat neng ngarep kolah utawa neng ngarep Masjid. Ana salah sijine warga yaiku Pak Nur Khamdi, pengurus Masjid Adipati Sindurejo, nalika dheweke turu neng jero Masjid dheweke ngalami kedadean aneh.
Kedadean aneh kuwi teka ing tengah wengi, nalika Pak Nur turu dheweke dipindhah panggon turune, yaiku neng dhuwur kolah. Sing ngalihake turune yaiku Kyai Poleng.
Nalika Pak Nurkhamdi tangi dheweke kaget, “Lho kok turuku pindhah neng kene?“
Nanging dheweke banjur sadhar menawa sing mindhah dheweke ora liya kejaba Kyai Poleng. Pak Nurkhamdi kerep turune dipindhah neng jero Masjid kono, apa maneh menawa dheweke lagi turu dhewekan luwih-luwih turu neng baris nomer telu.
Adipati Sindurejo arum jenenge, gedhe baktine, marang Kraton Mangkunegara. Mula kuwi ing Desa Jumo Adipati Sindurejo akeh banget kanggone. Putra Sindurejo, jeneng pakumpulan bocah Bal-balan. Putra Sindurejo wis ulang taun ping telung puluhan, Putra Sindurejo kerep diundang ana ing turnamen Bal-balan antar klub. Ana acara-acara ritual ninggalake sragam ing buri Masjid Adipati Sindurejo.
Jeneng liyane sing asale saka jeneng Adipati Sindurejo, Madrasah Ibtidaiyah Adipati Sindurejo Jumo. Sekolah swasta satingkat SD, sing dijenengi nganggo jenenge patih mau, ora mung kuwi wae isih ana jeneng liyane sing nganggo jenenge Adipati Sindurejo. Jeneng salah sijine pakumpulan truk ing Desa Jumo, Sindurejo yaiku jeneng pakumpulan angkutan umum khususe angkutan truk. Paguyuban truk sing ana ing Desa Jumo Kecamatan Jumo. Iki kabeh crita sing asal mulane saka jenenge Patih Adipati Sindurejo Jumo.
GUWA TERUSAN ING GUNUNG KUMBANG
Ing jaman kraton utawa kerajaan Jenggala kang manggon ing jawa wetan, rajane jenenge Prabu Banjarsari utawa Raden Kudalaban. Prabu Banjarsari kalebu raja kang disenengi rakyate amarga dheweke duweni rasa welas lan asih marang rakyate nanging dheweke uga duweni kasenengan yaiku tapa ing jero guwa olehe tapa tekan ngendi-ngendi nganti sawijining wektu dheweke tapa ana ing guwa kang manggone ing Gunung Kumbang cethane ing tlatah Salem. Guwa mau diarani Guwa Terusan.
Nalika dheweke tapa dheweke entuk wangsit saka dewa munine kraton Jenggala bakal rubuh rata karo lemah lan arep dadi alas maneh mula Sang Prabu kudu nggolek panggonan liya lan mbangun kraton anyar. Sawise nampa wangsit kaya mangkono Prabu Banjarsari banjur bingung dheweke tapa maneh lan ing tapane sing kapindho dheweke ditekani karo Eyang Prabu Sindula. Eyang Prabu Sindula ngendika yen Prabu banjar sari kudu babad alas kang ana ing mburine Gunung Kumbang lan olehe babad alas mau kudu dhewekan ora entuk nggawa prajurit. Ing kono Prabu Banjarsari banjur takon piye yen nganti nggawa prajurite? Eyang Prabu Sindula mangsuli mengko bisa ndadekake bebendu tumrape rakyate. Sawise mangsuli pitakon mau Eyang Prabu Sindula banjur ngilang.
Prabu Banjarsari tansaya bingung, dheweke arep lunga apa ora yen nganti rakyate ngerti yen rajane lunga mesthi padha ngetutake sawise mantep Prabu Banjarsari mutusake lunga babad alas mau. Ora let suwe kraton Jenggala banjur geger amarga kelangan rajane sing lunga ora pamit. Rakyate padha bingung ora ngerti kudu kepiye kena digambarake kaya kuthuk kelangan babone. Jenggala dadi morak-marik ora ana aturan uripe padha nganggo sakarepe dhewe begal, rampog padha metu wong-wong akeh sing dadi korbane.
Ora betah karo kahanan mau saperangan rakyat Jenggala nekani Kaki lan Nini Setomi sing oraliya rakyat Jenggala sing duweni kadigdayan lan kasugihan. Wong-wong padha takon bab lungane Prabu Banjarsari nanging Kaki lan Nini Setomi uga ora ngerti ning ngendi lungane Prabu Banjarsari. Nanging Kaki lan Nini Setomi banjur kandha karo rakyat Jenggala yen dheweke arep semedi njaluk pitutur dewa. Krungu kandhane Kaki lan Nini Setomi rakyate banjur padha ngenteni semedine.
Ing semedine Kaki lan Nini Setomi entuk warah yen lungane Prabu Banjar sari ngulon. Pitutur mau banjur dikandhakake karo wong-wong sing ngenteni. Kaki lan Nini Setomi banjur nari wong-wong mau piye yen nusul Prabu Banjarsari? Wong-wong mau banjur padha rembugan lan mutusake arep nusul Prabu Banjarsari. Esuke rakyat Jenggala wis padha siap arep mangkat kabeh bandhane digawa ingon-ingonane kayata wedhus, sapi padha digawa sawise padha kumpul ing plataran kraton banjur padha mangkat, rombongan mau dipimpin dening Kaki lan Nini Setomi. Rombongan mau padha mlaku ngulon, anggone mlaku nganti pirang-pirang wulan.
Saben ana panggonan sing dianggep aman padha leren biasane terus padha guneman. Bareng wis mlaku rombongan mau tekan ing Gunung Kumbang. Ing kono Kaki lan Nini Setomi banjur semedi ing Guwa Terusan anggone semedi ana ing sanjabane guwa. Nanging ning kono ora padha ngerti yen ing jero guwa Prabu Banjarsari isih tapa. Ing tapane Prabu Banjarsari ditekani Eyang Prabu Sindula dheweke diwekas supaya ngrampungake tapane lan nemoni Kaki lan Nini Setomi sing lagi semedi. Ing kahanan liyane Kaki lan Nini Setomi uga ditemoni karo Eyang Prabu Sindula lan diwenehi ngerti yen Kaki Setomi arep didakekake patihe Prabu Banjarsari nanging ana sarate, sarate yaiku kudu ngrewangi Prabu Banjarsari mbabad alas kang ana ing burine Gunung Kumbang.
Sawise ketemu karo Kaki lan Nini Setomi wong loro banjur kangen-kangenan banjur padha nemoni rakyate. Rakyat Jenggala nemen getone nalika weruh rajane maneh banjur padha tangisan. Prabu Banjarsari banjur crita bab lungane saka Jenggala, dheweke uga nyritakake yen arep babad alas kanggo mbangun kerajaan anyar. Alas sing arep dibabad mapan ing Burine Gunung Kumbang iku biyene duweke krajaan Galuh.
Alas mau alas gung liwang-liwung ora ana jalma manungsa kang wani ngambah amarga ing kono ana sing mbaureksa. Manut critane wong sing manggon ing sakiwa tengene alas ing alas kono ana kerajaan siluman sing gedhe ratune saka bangsa manungsa sekti mandraguna jenenge Dewi Ginawati dheweke uga bisa malih rupa dadi apa wae.
Krungu crita mau Prabu Banjarsari lan Kaki Setomi ora duweni rasa wedi dheweke tetep mantep arep mbukak alas Galuh mau. Sawise tekan alas mau banjur wiwit resik-resik Dewi Ginawati krungu kabar saka prajurite sing nglaporake yen ana wong sing ngrusak lan gawe geger. Dewi Ginawati murka amarga rumangsa diusik panguasane dheweke ora trima karo wong-wong sing digawa dening Kaki lan Nini setomi Dewi Ginawati terus mimpin wadya balane mateni Prabu Banjarsari sakrayate.
Ing kono Dewi Ginawati sakwadya balane perang kanthi cara nyebar lelara. Wong-wong padha lara nanging ora ngerti apa sejatine sing kadaden amarga ora weruh wujude wadya balane Dewi Ginawati sing wujude lelembut. Wong-wong sing keno lelara akeh sing mati, Prabu Banjarsari bingung kepriye carane ngatasi pageblug mau Dheweke banjur kongkonan Nini Setomi supaya semedi njaluk pitutur priye carane ngrampungi pageblug mau. Nini Setomi banjur semedi ing semedine Nini Setomi entuk wangsit sing munine dheweke kudu golek bawang lanang lan jahe banjur dibebeg lan dicampuri banyu saka pitung sumber sing beda.
Sawise dadi, ramuan mau diwenehake marang Prabu Banjarsari lan Kaki Setomi supaya disiramake ing panggonan-panggonan sing wingit. Sawise ramuan mau disiramake ing papan wngit. Sanalika wadyabalane Dewi Ginawati sing wujude lelembut banjur ketok, prajurite Prabu Banjarsari padha kaget weruh lelembut sing gawe pageblug. Saka panyawange para wong sing melu perang bangsa lelembut mau padha ngglethak kepanasen, ora duwe daya amarga kena ramuane Nini Setomi. Lelembut liyane padha mlayu pontang-panting ora karuan, ngerti wadyabalane kalah Dewi Ginawati banjur maju perang dhewe.
Nanging polahe banjur diendhegake karo Prabu Banjarsari ing kono kadaden perang gedhe antarane Prabu Banjarsari lann Dewi Ginawati. Amarga padha sektine kaya-kaya perang mau ora bakal rampung. Nanging saya suwe Prabu Banjarsari ngerti wadine Dewi Ginawati yaiku wedi karo ramuan sing digawe Nini Setomi. Kaki Setomi sing nyawang perang mau banjur akal dheweke nemoni Nini Setomi njaluk ramuane untunge isih ana sethithik banjur ramuan mau diwenehake karo Prabu Banjarsari.
Sawise ngerti yen Prabu Banjarsari duwe ramuan sekti mau, Dewi Ginawati banjur ngaku kalah lan dheweke gelem dipekbojo dening Prabu Banjarsari. Sawise ngalahake Dewi Ginawati Prabu Banjarsari mbangun kerajaan Galuh Anyar ing alas mau. Prabu Banjarsari rajane lan Kaki Setomi patihe. Dewi Ginawati banjur dadi bojone Prabu Banjarsari sawise bebojoan suweakhire Dewi Ginawati nglairake anak wadon sing dijenengi Dewi Lara Angin-Angin. Bareng wis gedhe anake mau ora gelem kawin lan malah lunga saka kraton. Critane sang Dewi Lara Angin-Angin saki dadi ratuning laut kidul.
ELINGA NGGER !
“ LENGGER”
Ki Martoloyo kuwi wong kang agamane kuwat lan seneng karo seni. Ki Martoloyo uga seneng ngulandara kanggo dhakwah utawa nyebarake agama islam. Nganti ing sawijining dina Ki Martoloyo tekan ing desa sing ana ing tlatah Wonosobo. Ki Martoloyo uga nyebarake islam ing kana. Kanggo mincut kawigetene warga supaya gelem pada ngumpul, Ki Martoloyo mbarang dadi lengger. Kamangka lenggerkuwi dandanane kaya wong wedok sing biyasane njoged kayata gambyong utawa tayub kang anggon-anggonane jarik, kemben, sampur, lan nganggo gelung gedhe. Nanging kabeh kuwi mau dilakoni Ki Martoloyo kanthi manah kang ikhlas. Sabanjure Ki Martoloyo njoged kaya lumprahe wong mbarang.
Akeh sing nonton Ki Martoloyo kang lagi mbarang. Kabeh kang nonton pada seneng-seneng, malah akeh kang padha melu njoged bareng karo Ki Martoloyo. Sawise dirasa cukup anggone senenseneng lan wis akeh wong kang ngumpul, Ki Martoloyo banjur ngrampungi anggone njoged. Kabeh sandhangan kang dienggo kanggo mbarang diuculi. Ki Martoloyo banjur linggih ing tengah-tengahe wong-wong mau. Ki Martoloyo banjur mejangi para warga babagan agama islam.
Ki Martoloyo nganggo acara mbarang lan macak dadi wong wedok kuwi mau kabeh ana alasane. Ki Martoloyo ngerti, yen warga nganti ngerti yen dikumpulake amarga arep diceramahi utawa dikon ngrungokake dakwah, mesthi ora padha gelem lan ora bakalan ana sing teka, mula Ki Martoloyo nganggo cara mbarang supaya warga padha kepincut banjur padha ngumpul. Wis mesthi warga luwih seneng ndelok acara-acara kang sipate panglipur utawa kasenengan dunya, tinimbang ngaji ngangsu kawruh babagan agama utawa ngrungokake dhakwah.
Ki Martoloyo banget anggone prihatin nalika ngerti yen warga padha mentingaken kasenengan urip tinimbang akhirate. Mula sethithik mbaka sethithik Ki Martoloyo wiwit ngenalake islam marang para warga. Lengger dinggo terus kanggo mincut kawigatene para warga supaya gelem padha ngumpul.
Lengger kuwi sejatine sarana, saranane Ki Martoloyo kanggo mikut kawigatene warga supaya gelem ngrungokake dhakwah. Jeneng Lengger kuwi ana tegese. Amarga sejatine lengger uga wewelinge Ki Martoloyo marang para wargane. Ki Martoloyo ngerti yen wargane padha seneng suks-suka mula sadurunge dhakwah warga dijak suka-suka. Sawise marem anggone padha suka-suka Ki Martoloyo banjur ngendika “Elinge ngger yen urip iki ora mung kanggo seneng-seneng, nanging urip uga kudu kita gunakake kanggo ngibadah, amarga urip iki ora kanggo selawase. Tembe mburine kita bakalan dipundhut marang Gusti Kang Maha Kuwasa, mula padha ngibadaha kowe padha”. Jeneng Lengger kuwi dijupuk saka welinge Ki Martoloyo yaiku, Elinga ngger. Dadi Lengger banjur digunakake kanggo njenengi joged kang dinggo kanggo ngumpulake para warga kuwi mau.
Sawise Ki Martoloyo dipundhut marang Gusti Kang Maha Agung banjur disarekake ing Desa Giyanti, Kelurahan Kadipaten, Kecamatan Selomero, Kabupataen Wonosobo. Tedhak turune uga padha omah-omah ing kana lan nduweni kuwajiban kanggo nguri-uri kabudayan kang ana utawa kang dadi tinggalane Ki Martoloyo, kelebu lengger. Amarga Ki Martoloyo kuwi wongkang tresna banget karo seni lan tradisi, dadi selawase Ki Martoloyo dhakwah, ora amung agama kang disebarake, Ki Martoloyo uga nguri-uri seni lan kabudayan.
Miturut katrangan saka tedhak tunune Ki Martoloyo, kabeh turunane Ki Martoloyo yen wis dipundhut dening Gusti Kang Maha Kuwasa, kudu disarekake ing pasareyan keluwarga Martoloyo. Nanging turunane kang wadon disarekake ing pasareyan desa utawa pasareyan umum. Dadi kang disarekake ing pasareyan keluwarga kuwi kudu turunane langsung saka Ki Martoloyo. Dadi saumpama putri, putramantu, lan wong kang ora kecipratan getih saka Ki Martoloyo ora oleh disarekake ing pasareyan kuwi.
Lengger isih bisa kita temoni tekan saiki ing tlatah Wonosobo. Sanajan jaman sansaya maju nanging, lengger tetep “eksis” utawa ora ketilep dening kemajuwan jaman.
CRITA PASUJUDAN SUNAN BONANG
Pasujudan Sunan Bonang kuwi manggon ing desa Bonang, Kecamatan Sluke, kabupaten Rembang. Persise manggon ing sangarepe pesisir Binangun. Yen arep rono kudu munggah dhisik amarga panggonane dhuwur. Pasujudan Sunan Bonang kuwi wujude watu sing ana tipak sujudane Sunan Bonang. Miturut critane masyarakat kono, pasujudan Sunan Bonang kuwi ndhek biyene watu sing dikanggo sujud Sunan Bonang kanggo nyedhakke panjenengane karo Gusti Allah. Sujude Sunan Bonang kuwi suwe banget saengga watu kuwi nipak palarapane Sunan Bonang. Saiki pasujudan Sunan Bonang kuwi dikeramatake dening masyarakat sekitar kono.
Panggonan kuwi dipercaya dadi panggonan sing mustajab kanggo njaluk pitulungan marang Gusti Allah. Sekitar 300 meter saka pasujudan Sunan Bonang uga ana makame Sunan Bonang.Ing komplek pasujudan Sunan Bonang kuwi uga ana makame Putri Cempa, watu layar, lan pandhe sing uga duwe sejarah dhewe-dhewe. Ing ngarepe pasujudan Sunan Bonang ana wit sing miturut critane msyarakat kono, wit kuwi ndhek biyen yaiku pancingan utawa piranti sing dikanggo mancing Sunan Bonang sing ditancepake ning lemah, banjur suwe-suwe dadi wit. Nanging saiki wit kuwi wis ora ana.Makame Putri Cempa kuwi uga duwe sejarah. Putri Cempa kuwi putri Cina sing gandrung marang Sunan Bonang.
Ananging tresnane marang Sunan Bonang ora keturutan. Sunan Bonang ora tresna marang Putri Cempa. Kanggo bukti tresnane, Putri Cempa lila ngenteni Sunan Bonang sujud. Putri Cempa ngenteni sujude Sunan Bonang tekan sedane. Banjur dimakamake ing sisihe pasujudane Sunan Bonang. Saiki makame Putri Cempa dikanggo wong-wong donga jaluk petunjuk marang Gusti Allah kanggo milih pasangan urip. Wong-wong percaya yen donga neng kono bakal entuk petunjuk dening Gusti Allah.Watu layar uga duwe sejarah. Watu layar kuwi wujude watu tipis lan amba kaya layar.
Miturut crita, Watu layar kuwi mbiyen kedadeyan saka layar kapale Sunan Bonang sing kerep dikanggo dagang. Layar kapal mau pisah saka kapale.
Kapale mau tugel, banjur dadi Gunung Bugel, yen layare mau banjur dadi watu. Banjur watu mau dijenengake watu layar amarga bentuke pancen kaya layar.Ing sekitar pasujudan Sunan Bonang uga ana pandhe. Pandhe kuwi wujude kaya gong. Nanging pandhe kuwi jaraang ditokake, menawa wae disinggahake dening juru kuncine. Miturut kepercayaane masyarakat Bonang, pandhe mau bakal muni dhewe upama arep ana bebaya ing wilayah kabupaten Rembang. Yen upama arep ana tsunami ing kabupaten Rembang, Pandhe kuwi bakal muni dhewe tanpa ana sing nuthuk. Pandhe mau anduweni paedah menehi peringatan dening masyarakat Rembang upama arep ana bebaya supaya masyarakat Rembang ati-ati.
Riwayat iku wiwit nalika sunan Muria arep nggawe masjid Muria. Wali lan ulama nggagas, yen masjid iku sakprelu diwenehi gapura ing ngarep masjid. Sunan Muria nggagas yen ing Majapahit nduweni gapura akeh sing ora dienggo maneh lan isih ketok apik.
Nalika isih rerembugan ing pendapa, ana priya gantheng marani sunan Muria. Periya iku ngaku putrane sunan Muria, krungu yen periya iku putrane, sunan Muria kaget. Periya iku crita asal-usul lan riwayate. Periya iku nduweni jeneng Bambang Kebo Nyabrang. Nalika sunan Muria arep niliki santrine eng desa Ngerang, ing kali Bangsri banjir. Banjur sunan Muria nggoleki papan sing iso kanggo nyebrang. Nalika nggoleki, ana kebo wedhok nyedhaki sunan Muria. Amarga sunan Muria nduweni kasekten, kebo wedhok iku banjur ditumpaki kanggo nyebrang kali Bangsri sing isih Banjir. Ana ing sebrang kali, sunan Muria wis dienteni ki Ageng Amongrogo. Ulama iku banjur kangen-kangenan, wis suwe ora ketemu. Ana ing pesantren iku sunan Muria niliki santri-santrine sing padha ngaji ing kana. Sakwise bubar niliki santrine, banjur sunan Muria pamit balek ana ing Muria. Sakdurunge mlaku, sunan Muria kudu nguyoh. Nalika sunan Muria nguyoh, lan kebo wedhok weruh, banjur kebo iku ndilati banyu uyohe sunan Muria. Amarga saking sektine sunan Muria, kebo iku meteng lan sing ing njero wetenge kebo iku dudu anak kebo, nanging anak manungsa sing diwenehi jeneng Bambang Kebo Nyabrang.
Keprungu critane Bambangn Kebo Nyabrang iku sunan Muria isih ora percaya yen Bambang Kebo Nyabrang iku anake. Kanggo mbukteake yen Bambang Kebo Nyabrang iku anake, sunan Muria ngongkon njupuk gapura eng kaputren keraton Majapahit ngantii tekan masjid Muria, sakdurunge srengenge methongol. Yen Bambang Kebo Nyabrang iso nglakoni sing dikon sunan Muria, dheweke bakal diakoni anake sunan Muria.
Esuke Bambang Kebo Nyabrang lunga menyang Majapahit dhewekan, ora ana sing ngancani. Eng dalan dheweke ketemu karo begal sing nyegat ing dalan, begal iku njaluk bekal sing digawa Bambang Kebo Nyabrang. Amarga Bambang Kebo Nyabrang nduweni kasekten, begal iku ora wani lan mlayu. Sakwise mlaku adoh,Bambang Kebo Nyabrang tekan ana ing keraton Majapahit. Nang kana dheweke nggolek gapura sing arep digawa menyang masjid Muria. Ana ing atine Bambang Kebo Nyabrang krasa yen ora kuwat nggawa gapura iki, kabeh kasektene wis dimetoake kanggo njunjung gapura iku. Nalika gapura bisa kaangkat, ana pawongan sing njaga gapura iku. Pawongan iku takon karo Bambang Kebo Nyabrang : “ Heh...ameh mbok apaake gapura iku?”. Bambang Kebo Nyabrang mangsuli : “ Arep aku gawa ana ing Muria, ana apa? Lan kowe iki sapa?”. “ Aku iki sing njaga gapura iki, jenengku Mangklu Alus!! Kena apa kowe arep nggawa gapura iki?” takone Mangklu Alus. Bambang Kebo Nyabrang mangsuli maneh : “ Gapura iki arep aku gawa menyang Muria, amarga sunan Muria sing ngongkon aku. Apa kowe ora ngerti aku? Aku iki Bambang Kebo Nyabrang anake sunan Muria”. “Sakarepmu, pokoke kowe kudu ninggalake gapura iki yen ora kepengen aku pateni” wangsulane Mangklu alus. “ Apa kowe ora ngerti yen saiki keraton Majapahit iku neng ngisore kasultanan Demak lan wali kabeh?”. Amarga ora nuruti sing dikon Mangklu Alus, banjur dheweke adu kasekten. Mangklu alus kalah, banjur Bambang Kebo Nyabrang ngongkon Mangklu Alus nggawa gapura iki menyang Muria.
Neng liya panggon anake adipati Pati pesantenan sing nduweni jeneng raden Ronggo pengen ngepek bojo anake ki Ageng Ngerang sing jenenge Roro Mujiwat. Amarga raden Ronggo iku isih ponakane, Roro Mujiwat nduweni muslihat kanggo nolak. Nalika raden Ronggo menyang Ngerang, Roro Mujiwat nyambut kayak bibi karo ponakan. Banjur Roro Mujiwat ngutaraake kepingine mboyong gapura kaputren Majapahit tekan Ngerang. Saknalika iku raden Ronggo lunga menyang Majapahit kanggo mboyong gapura Majapahit.
Sakwise tekan Majapahit, radeen Ronggo kaget amarga gapura kaputren Majapahit wis ora ana. Raden Ronggo uga lunga ninggalake Majapahit menyang kulon. Raden Ronggo krungu yen gapura iku wis digawa uwong, raden Ronggo ngoyak nganti entuk. Neng dalan raden Ronggo ketemu Bambang Kebo Nyabrang karo Mangklu Alus sing nggawa gapura iku. Raden Ronggo njaluk gapura iku, nanging Bambang Kebo Nyabrang ora menehake. Amarga gapura iku ora diwenehake, banjur raden Ronggo adu kaskten karo Bambang Keebo Nyabrang. Nalika perang, kembang sing ana ing gapura iku ceblok, mila ana panggonan iku diwenehi jeneng “Sekarkurung” utawa sing nduweni makna “kembang kang ceblok”.
Perang diterusake maneh, nanging gapura isih digawa. Neng kulon Sekarkurung ana kedadean maneh, ganjal lawang gapura iku ucul, banjur daerah kuwi dijenengi “Jelawang” ( Ganjel Lawang ). Ing panggon liya desa perange mandheg. Amarga perange leren, desa iku diarani “Nduren” sing nduweni makna “Padu lan Leren”.
Nalika Bambang Kebo Nyabrang nerusake perang, sunan Muria ngendheake perang iku. Ana ing lereng bukit desa Gembong, sunan Muria weruh menawa srengenge wis methongol. Mila sunan Muria nduweni gagasan menawa gapura iku ora bisa digawa ana ing Muria. Amarga lereeng kanggo perang srengengene wis methongol,sunan Muria ngonong : “ Lha kae srengengene wus ceta wela-wela”. Lereng punika diarani “Trowelo” ( Ceta Wela-wela ). Sunan Muria ngandhel yen Bambang Kebo Nyabrang iku anake, nanging raden Ronggo ora seneng amarga Bambang Kebo Nyabrang diakoni sunan Muria sing nggawa gapura iku. Sunan Muria ngomong karo raden Ronggo : “ Ronggo sapa sing sakbenere nggawa gapura Majapahit iku?”. Raden Ronggo mangsuli kang gawa gapura iku dheweke, nanging ing dalan dijaluk Bambang Kebo Nyabrang. Kanggo mbuktekna sing nggawa raden Ronggo, sunan Muria ngongkon raden Ronggo ngangkat gapura iku, nanging gapura iku ora bisa kaangkat, nganti mripate raden Ronggo mondol lan ilate melet nanging gapura iku ora bisa kaangkat. Desa iku diarani karo sunan Muria desa “Rondole” sing nduweni arti raden Ronggo ( Ron ), Mondol ( Dol ), lan Melet ( Le ). Gapura iku ditingali sunan Muria, amarga patoke gapura iku ora ana, sunan Muria ngongkon raden ronggo njupuk. Raden Ronggo nduweni kesempatan kanggo mbuktekna karo Roro Mujiwat yen dheweke wis bisa nggawa gapura iku. Raden Ronggo tumuju ana ing Ngerang kanggo ketemu karo Roro Mujiwat. Sakwise tumuju ana Ngerang raden Ronggo ketemu karo Roro Mujiwat lan ngutaraake yen wis bisa nggawa gapura kaputren Majapahit. Nanging Roro Mujiwat wis ngerti crita sing sakbenere, mila ditolak tresnane raden Ronggo kanggo ngepek bojo. Amaraga ora trima raden Ronggo oara bisa ngendheaken amarahe, banjur Roro Mujiwat digebug nganggo patok kang wis digawa raden Ronggo. Kedadean iku ana ing desa Gembong.
DUMADINE MASJID ADIPATI SINDUREJO
Ing Deso Jumo dhisik durung akeh warga sing manggon neng kono. Omah-omah iseh adoh-adoh antarane omah siji lan sijine. Desa Jumo sing rata-rata wargane agama islam, nanging jaman dhisik neng kono durung ana masjid. Jarene masjid kuwi biyen digawe dening Wali, nalika ana Wali sing lagi nggawe masjid mau ana salah sijine warga sing ngonangi. Banjur Wali mau langsung ninggalake masjid sing durung dadi kuwi. Mula masjid mau nalika jaman biyen durung sempurna.
Masjid Adipati Sindurejo wis atusan taun umure. Jeneng Adipati Sindurejo, yaiku dijupuk saka jenenge wong. Jeneng asline Patih Adipati Sindurejo, dheweke Patih saka Kraton Mangkunegaran (Kartasura). Critane diwiwiti nalika Adipati Sindurejo bisa tekan ana ing Desa Jumo. Nalika dheweke isih ing Kraton dheweke oleh tugas yaiku dheweke diasingake ing Jumo. Nanging sebenere Adipati Sindurejo duwe kekarepan kapengin urip dhewe, yaiku urip dhewekan adoh saka Kraton, mula kuwi dheweke nrima kahanan mau.
Adipati Sindurejo urip ing Desa Jumo kanthi tentrem, mbaur dadi siji karo masyarakat kono. Adipati Sindurejo ora suwe urip ing Desa Jumo. Dheweke akhire tinggal donya, ana ing sajeroning pengasingan mau. Adipati Sindurejo nganti ninggal ora ana sing niliki. Nanging sawise dheweke tinggal, ana pawarta tekan Keraton Mangkunegaran.
Adipati Sindurejo dimakamake karo warga Jumo ing buri Masjid Adipati Sindurejo, makam ing jejer-jejere dikanggokake dening kerabat-kerabate. Mula kuwi ana panggonan khusus ing makam sing jenenge Sareyan. Makam Adipati Sindurejo yaiku makam sing dikeramatake, masjid lan makam Adipati Sindurejo saiki wis didandani. Printah saka Kraton mangkunegaran yaiku nggoleki ing ngendi wae silsilahe kaluwarga Karaton Mangkunegaran. Pungkasane kepethuk Patih Adipati Sindurejo. Nanging nalika Adipati Sindurejo kepethuk wis awujud makam, banjur makam mau digawekake cukup utawa omah-omahan.
Makam Patih Adipati Sindurejo nganti saiki dikeramatake lan dinggo ziarah para warga lan kaluwarga saka Kraton Mangkunegaran. Saben wektu mesthi saka kaluwarga Kraton Mangkunegaran ziarah lan ziarah kuwi Mistis banget. Crita kuwi mau sing dadi asal mulane jeneng Masjid Adipati Sindurejo Jumo.
Crita liyane sing ana ing Masjid Adipati Sindurejo, crita ing ngarep Masjid, yaiku ing kolah utawa panggon kanggo wudhu. Ana sing jenenge Kyai Poleng. Kyai Poleng wujude ora ketara sing ketara yaiku mung rupa awak gedhe dhuwur. Senenge lungguh neng dhuwur kolah, nalika wayah wengi teka, Kyai Poleng ngetok neng dhuwur kolah, arep nggodhani wong-wong sing lewat neng ngarep kolah utawa neng ngarep Masjid. Ana salah sijine warga yaiku Pak Nur Khamdi, pengurus Masjid Adipati Sindurejo, nalika dheweke turu neng jero Masjid dheweke ngalami kedadean aneh.
Kedadean aneh kuwi teka ing tengah wengi, nalika Pak Nur turu dheweke dipindhah panggon turune, yaiku neng dhuwur kolah. Sing ngalihake turune yaiku Kyai Poleng.
Nalika Pak Nurkhamdi tangi dheweke kaget, “Lho kok turuku pindhah neng kene?“
Nanging dheweke banjur sadhar menawa sing mindhah dheweke ora liya kejaba Kyai Poleng. Pak Nurkhamdi kerep turune dipindhah neng jero Masjid kono, apa maneh menawa dheweke lagi turu dhewekan luwih-luwih turu neng baris nomer telu.
Adipati Sindurejo arum jenenge, gedhe baktine, marang Kraton Mangkunegara. Mula kuwi ing Desa Jumo Adipati Sindurejo akeh banget kanggone. Putra Sindurejo, jeneng pakumpulan bocah Bal-balan. Putra Sindurejo wis ulang taun ping telung puluhan, Putra Sindurejo kerep diundang ana ing turnamen Bal-balan antar klub. Ana acara-acara ritual ninggalake sragam ing buri Masjid Adipati Sindurejo.
Jeneng liyane sing asale saka jeneng Adipati Sindurejo, Madrasah Ibtidaiyah Adipati Sindurejo Jumo. Sekolah swasta satingkat SD, sing dijenengi nganggo jenenge patih mau, ora mung kuwi wae isih ana jeneng liyane sing nganggo jenenge Adipati Sindurejo. Jeneng salah sijine pakumpulan truk ing Desa Jumo, Sindurejo yaiku jeneng pakumpulan angkutan umum khususe angkutan truk. Paguyuban truk sing ana ing Desa Jumo Kecamatan Jumo. Iki kabeh crita sing asal mulane saka jenenge Patih Adipati Sindurejo Jumo.
GUWA TERUSAN ING GUNUNG KUMBANG
Ing jaman kraton utawa kerajaan Jenggala kang manggon ing jawa wetan, rajane jenenge Prabu Banjarsari utawa Raden Kudalaban. Prabu Banjarsari kalebu raja kang disenengi rakyate amarga dheweke duweni rasa welas lan asih marang rakyate nanging dheweke uga duweni kasenengan yaiku tapa ing jero guwa olehe tapa tekan ngendi-ngendi nganti sawijining wektu dheweke tapa ana ing guwa kang manggone ing Gunung Kumbang cethane ing tlatah Salem. Guwa mau diarani Guwa Terusan.
Nalika dheweke tapa dheweke entuk wangsit saka dewa munine kraton Jenggala bakal rubuh rata karo lemah lan arep dadi alas maneh mula Sang Prabu kudu nggolek panggonan liya lan mbangun kraton anyar. Sawise nampa wangsit kaya mangkono Prabu Banjarsari banjur bingung dheweke tapa maneh lan ing tapane sing kapindho dheweke ditekani karo Eyang Prabu Sindula. Eyang Prabu Sindula ngendika yen Prabu banjar sari kudu babad alas kang ana ing mburine Gunung Kumbang lan olehe babad alas mau kudu dhewekan ora entuk nggawa prajurit. Ing kono Prabu Banjarsari banjur takon piye yen nganti nggawa prajurite? Eyang Prabu Sindula mangsuli mengko bisa ndadekake bebendu tumrape rakyate. Sawise mangsuli pitakon mau Eyang Prabu Sindula banjur ngilang.
Prabu Banjarsari tansaya bingung, dheweke arep lunga apa ora yen nganti rakyate ngerti yen rajane lunga mesthi padha ngetutake sawise mantep Prabu Banjarsari mutusake lunga babad alas mau. Ora let suwe kraton Jenggala banjur geger amarga kelangan rajane sing lunga ora pamit. Rakyate padha bingung ora ngerti kudu kepiye kena digambarake kaya kuthuk kelangan babone. Jenggala dadi morak-marik ora ana aturan uripe padha nganggo sakarepe dhewe begal, rampog padha metu wong-wong akeh sing dadi korbane.
Ora betah karo kahanan mau saperangan rakyat Jenggala nekani Kaki lan Nini Setomi sing oraliya rakyat Jenggala sing duweni kadigdayan lan kasugihan. Wong-wong padha takon bab lungane Prabu Banjarsari nanging Kaki lan Nini Setomi uga ora ngerti ning ngendi lungane Prabu Banjarsari. Nanging Kaki lan Nini Setomi banjur kandha karo rakyat Jenggala yen dheweke arep semedi njaluk pitutur dewa. Krungu kandhane Kaki lan Nini Setomi rakyate banjur padha ngenteni semedine.
Ing semedine Kaki lan Nini Setomi entuk warah yen lungane Prabu Banjar sari ngulon. Pitutur mau banjur dikandhakake karo wong-wong sing ngenteni. Kaki lan Nini Setomi banjur nari wong-wong mau piye yen nusul Prabu Banjarsari? Wong-wong mau banjur padha rembugan lan mutusake arep nusul Prabu Banjarsari. Esuke rakyat Jenggala wis padha siap arep mangkat kabeh bandhane digawa ingon-ingonane kayata wedhus, sapi padha digawa sawise padha kumpul ing plataran kraton banjur padha mangkat, rombongan mau dipimpin dening Kaki lan Nini Setomi. Rombongan mau padha mlaku ngulon, anggone mlaku nganti pirang-pirang wulan.
Saben ana panggonan sing dianggep aman padha leren biasane terus padha guneman. Bareng wis mlaku rombongan mau tekan ing Gunung Kumbang. Ing kono Kaki lan Nini Setomi banjur semedi ing Guwa Terusan anggone semedi ana ing sanjabane guwa. Nanging ning kono ora padha ngerti yen ing jero guwa Prabu Banjarsari isih tapa. Ing tapane Prabu Banjarsari ditekani Eyang Prabu Sindula dheweke diwekas supaya ngrampungake tapane lan nemoni Kaki lan Nini Setomi sing lagi semedi. Ing kahanan liyane Kaki lan Nini Setomi uga ditemoni karo Eyang Prabu Sindula lan diwenehi ngerti yen Kaki Setomi arep didakekake patihe Prabu Banjarsari nanging ana sarate, sarate yaiku kudu ngrewangi Prabu Banjarsari mbabad alas kang ana ing burine Gunung Kumbang.
Sawise ketemu karo Kaki lan Nini Setomi wong loro banjur kangen-kangenan banjur padha nemoni rakyate. Rakyat Jenggala nemen getone nalika weruh rajane maneh banjur padha tangisan. Prabu Banjarsari banjur crita bab lungane saka Jenggala, dheweke uga nyritakake yen arep babad alas kanggo mbangun kerajaan anyar. Alas sing arep dibabad mapan ing Burine Gunung Kumbang iku biyene duweke krajaan Galuh.
Alas mau alas gung liwang-liwung ora ana jalma manungsa kang wani ngambah amarga ing kono ana sing mbaureksa. Manut critane wong sing manggon ing sakiwa tengene alas ing alas kono ana kerajaan siluman sing gedhe ratune saka bangsa manungsa sekti mandraguna jenenge Dewi Ginawati dheweke uga bisa malih rupa dadi apa wae.
Krungu crita mau Prabu Banjarsari lan Kaki Setomi ora duweni rasa wedi dheweke tetep mantep arep mbukak alas Galuh mau. Sawise tekan alas mau banjur wiwit resik-resik Dewi Ginawati krungu kabar saka prajurite sing nglaporake yen ana wong sing ngrusak lan gawe geger. Dewi Ginawati murka amarga rumangsa diusik panguasane dheweke ora trima karo wong-wong sing digawa dening Kaki lan Nini setomi Dewi Ginawati terus mimpin wadya balane mateni Prabu Banjarsari sakrayate.
Ing kono Dewi Ginawati sakwadya balane perang kanthi cara nyebar lelara. Wong-wong padha lara nanging ora ngerti apa sejatine sing kadaden amarga ora weruh wujude wadya balane Dewi Ginawati sing wujude lelembut. Wong-wong sing keno lelara akeh sing mati, Prabu Banjarsari bingung kepriye carane ngatasi pageblug mau Dheweke banjur kongkonan Nini Setomi supaya semedi njaluk pitutur priye carane ngrampungi pageblug mau. Nini Setomi banjur semedi ing semedine Nini Setomi entuk wangsit sing munine dheweke kudu golek bawang lanang lan jahe banjur dibebeg lan dicampuri banyu saka pitung sumber sing beda.
Sawise dadi, ramuan mau diwenehake marang Prabu Banjarsari lan Kaki Setomi supaya disiramake ing panggonan-panggonan sing wingit. Sawise ramuan mau disiramake ing papan wngit. Sanalika wadyabalane Dewi Ginawati sing wujude lelembut banjur ketok, prajurite Prabu Banjarsari padha kaget weruh lelembut sing gawe pageblug. Saka panyawange para wong sing melu perang bangsa lelembut mau padha ngglethak kepanasen, ora duwe daya amarga kena ramuane Nini Setomi. Lelembut liyane padha mlayu pontang-panting ora karuan, ngerti wadyabalane kalah Dewi Ginawati banjur maju perang dhewe.
Nanging polahe banjur diendhegake karo Prabu Banjarsari ing kono kadaden perang gedhe antarane Prabu Banjarsari lann Dewi Ginawati. Amarga padha sektine kaya-kaya perang mau ora bakal rampung. Nanging saya suwe Prabu Banjarsari ngerti wadine Dewi Ginawati yaiku wedi karo ramuan sing digawe Nini Setomi. Kaki Setomi sing nyawang perang mau banjur akal dheweke nemoni Nini Setomi njaluk ramuane untunge isih ana sethithik banjur ramuan mau diwenehake karo Prabu Banjarsari.
Sawise ngerti yen Prabu Banjarsari duwe ramuan sekti mau, Dewi Ginawati banjur ngaku kalah lan dheweke gelem dipekbojo dening Prabu Banjarsari. Sawise ngalahake Dewi Ginawati Prabu Banjarsari mbangun kerajaan Galuh Anyar ing alas mau. Prabu Banjarsari rajane lan Kaki Setomi patihe. Dewi Ginawati banjur dadi bojone Prabu Banjarsari sawise bebojoan suweakhire Dewi Ginawati nglairake anak wadon sing dijenengi Dewi Lara Angin-Angin. Bareng wis gedhe anake mau ora gelem kawin lan malah lunga saka kraton. Critane sang Dewi Lara Angin-Angin saki dadi ratuning laut kidul.
ELINGA NGGER !
“ LENGGER”
Ki Martoloyo kuwi wong kang agamane kuwat lan seneng karo seni. Ki Martoloyo uga seneng ngulandara kanggo dhakwah utawa nyebarake agama islam. Nganti ing sawijining dina Ki Martoloyo tekan ing desa sing ana ing tlatah Wonosobo. Ki Martoloyo uga nyebarake islam ing kana. Kanggo mincut kawigetene warga supaya gelem pada ngumpul, Ki Martoloyo mbarang dadi lengger. Kamangka lenggerkuwi dandanane kaya wong wedok sing biyasane njoged kayata gambyong utawa tayub kang anggon-anggonane jarik, kemben, sampur, lan nganggo gelung gedhe. Nanging kabeh kuwi mau dilakoni Ki Martoloyo kanthi manah kang ikhlas. Sabanjure Ki Martoloyo njoged kaya lumprahe wong mbarang.
Akeh sing nonton Ki Martoloyo kang lagi mbarang. Kabeh kang nonton pada seneng-seneng, malah akeh kang padha melu njoged bareng karo Ki Martoloyo. Sawise dirasa cukup anggone senenseneng lan wis akeh wong kang ngumpul, Ki Martoloyo banjur ngrampungi anggone njoged. Kabeh sandhangan kang dienggo kanggo mbarang diuculi. Ki Martoloyo banjur linggih ing tengah-tengahe wong-wong mau. Ki Martoloyo banjur mejangi para warga babagan agama islam.
Ki Martoloyo nganggo acara mbarang lan macak dadi wong wedok kuwi mau kabeh ana alasane. Ki Martoloyo ngerti, yen warga nganti ngerti yen dikumpulake amarga arep diceramahi utawa dikon ngrungokake dakwah, mesthi ora padha gelem lan ora bakalan ana sing teka, mula Ki Martoloyo nganggo cara mbarang supaya warga padha kepincut banjur padha ngumpul. Wis mesthi warga luwih seneng ndelok acara-acara kang sipate panglipur utawa kasenengan dunya, tinimbang ngaji ngangsu kawruh babagan agama utawa ngrungokake dhakwah.
Ki Martoloyo banget anggone prihatin nalika ngerti yen warga padha mentingaken kasenengan urip tinimbang akhirate. Mula sethithik mbaka sethithik Ki Martoloyo wiwit ngenalake islam marang para warga. Lengger dinggo terus kanggo mincut kawigatene para warga supaya gelem padha ngumpul.
Lengger kuwi sejatine sarana, saranane Ki Martoloyo kanggo mikut kawigatene warga supaya gelem ngrungokake dhakwah. Jeneng Lengger kuwi ana tegese. Amarga sejatine lengger uga wewelinge Ki Martoloyo marang para wargane. Ki Martoloyo ngerti yen wargane padha seneng suks-suka mula sadurunge dhakwah warga dijak suka-suka. Sawise marem anggone padha suka-suka Ki Martoloyo banjur ngendika “Elinge ngger yen urip iki ora mung kanggo seneng-seneng, nanging urip uga kudu kita gunakake kanggo ngibadah, amarga urip iki ora kanggo selawase. Tembe mburine kita bakalan dipundhut marang Gusti Kang Maha Kuwasa, mula padha ngibadaha kowe padha”. Jeneng Lengger kuwi dijupuk saka welinge Ki Martoloyo yaiku, Elinga ngger. Dadi Lengger banjur digunakake kanggo njenengi joged kang dinggo kanggo ngumpulake para warga kuwi mau.
Sawise Ki Martoloyo dipundhut marang Gusti Kang Maha Agung banjur disarekake ing Desa Giyanti, Kelurahan Kadipaten, Kecamatan Selomero, Kabupataen Wonosobo. Tedhak turune uga padha omah-omah ing kana lan nduweni kuwajiban kanggo nguri-uri kabudayan kang ana utawa kang dadi tinggalane Ki Martoloyo, kelebu lengger. Amarga Ki Martoloyo kuwi wongkang tresna banget karo seni lan tradisi, dadi selawase Ki Martoloyo dhakwah, ora amung agama kang disebarake, Ki Martoloyo uga nguri-uri seni lan kabudayan.
Miturut katrangan saka tedhak tunune Ki Martoloyo, kabeh turunane Ki Martoloyo yen wis dipundhut dening Gusti Kang Maha Kuwasa, kudu disarekake ing pasareyan keluwarga Martoloyo. Nanging turunane kang wadon disarekake ing pasareyan desa utawa pasareyan umum. Dadi kang disarekake ing pasareyan keluwarga kuwi kudu turunane langsung saka Ki Martoloyo. Dadi saumpama putri, putramantu, lan wong kang ora kecipratan getih saka Ki Martoloyo ora oleh disarekake ing pasareyan kuwi.
Lengger isih bisa kita temoni tekan saiki ing tlatah Wonosobo. Sanajan jaman sansaya maju nanging, lengger tetep “eksis” utawa ora ketilep dening kemajuwan jaman.
CRITA PASUJUDAN SUNAN BONANG
Pasujudan Sunan Bonang kuwi manggon ing desa Bonang, Kecamatan Sluke, kabupaten Rembang. Persise manggon ing sangarepe pesisir Binangun. Yen arep rono kudu munggah dhisik amarga panggonane dhuwur. Pasujudan Sunan Bonang kuwi wujude watu sing ana tipak sujudane Sunan Bonang. Miturut critane masyarakat kono, pasujudan Sunan Bonang kuwi ndhek biyene watu sing dikanggo sujud Sunan Bonang kanggo nyedhakke panjenengane karo Gusti Allah. Sujude Sunan Bonang kuwi suwe banget saengga watu kuwi nipak palarapane Sunan Bonang. Saiki pasujudan Sunan Bonang kuwi dikeramatake dening masyarakat sekitar kono.
Panggonan kuwi dipercaya dadi panggonan sing mustajab kanggo njaluk pitulungan marang Gusti Allah. Sekitar 300 meter saka pasujudan Sunan Bonang uga ana makame Sunan Bonang.Ing komplek pasujudan Sunan Bonang kuwi uga ana makame Putri Cempa, watu layar, lan pandhe sing uga duwe sejarah dhewe-dhewe. Ing ngarepe pasujudan Sunan Bonang ana wit sing miturut critane msyarakat kono, wit kuwi ndhek biyen yaiku pancingan utawa piranti sing dikanggo mancing Sunan Bonang sing ditancepake ning lemah, banjur suwe-suwe dadi wit. Nanging saiki wit kuwi wis ora ana.Makame Putri Cempa kuwi uga duwe sejarah. Putri Cempa kuwi putri Cina sing gandrung marang Sunan Bonang.
Ananging tresnane marang Sunan Bonang ora keturutan. Sunan Bonang ora tresna marang Putri Cempa. Kanggo bukti tresnane, Putri Cempa lila ngenteni Sunan Bonang sujud. Putri Cempa ngenteni sujude Sunan Bonang tekan sedane. Banjur dimakamake ing sisihe pasujudane Sunan Bonang. Saiki makame Putri Cempa dikanggo wong-wong donga jaluk petunjuk marang Gusti Allah kanggo milih pasangan urip. Wong-wong percaya yen donga neng kono bakal entuk petunjuk dening Gusti Allah.Watu layar uga duwe sejarah. Watu layar kuwi wujude watu tipis lan amba kaya layar.
Miturut crita, Watu layar kuwi mbiyen kedadeyan saka layar kapale Sunan Bonang sing kerep dikanggo dagang. Layar kapal mau pisah saka kapale.
Kapale mau tugel, banjur dadi Gunung Bugel, yen layare mau banjur dadi watu. Banjur watu mau dijenengake watu layar amarga bentuke pancen kaya layar.Ing sekitar pasujudan Sunan Bonang uga ana pandhe. Pandhe kuwi wujude kaya gong. Nanging pandhe kuwi jaraang ditokake, menawa wae disinggahake dening juru kuncine. Miturut kepercayaane masyarakat Bonang, pandhe mau bakal muni dhewe upama arep ana bebaya ing wilayah kabupaten Rembang. Yen upama arep ana tsunami ing kabupaten Rembang, Pandhe kuwi bakal muni dhewe tanpa ana sing nuthuk. Pandhe mau anduweni paedah menehi peringatan dening masyarakat Rembang upama arep ana bebaya supaya masyarakat Rembang ati-ati.
DUMADINE MASJID ADIPATI SINDUREJO
Ing Deso Jumo dhisik durung akeh warga sing manggon neng kono. Omah-omah iseh adoh-adoh antarane omah siji lan sijine. Desa Jumo sing rata-rata wargane agama islam, nanging jaman dhisik neng kono durung ana masjid. Jarene masjid kuwi biyen digawe dening Wali, nalika ana Wali sing lagi nggawe masjid mau ana salah sijine warga sing ngonangi. Banjur Wali mau langsung ninggalake masjid sing durung dadi kuwi. Mula masjid mau nalika jaman biyen durung sempurna.
Masjid Adipati Sindurejo wis atusan taun umure. Jeneng Adipati Sindurejo, yaiku dijupuk saka jenenge wong. Jeneng asline Patih Adipati Sindurejo, dheweke Patih saka Kraton Mangkunegaran (Kartasura). Critane diwiwiti nalika Adipati Sindurejo bisa tekan ana ing Desa Jumo. Nalika dheweke isih ing Kraton dheweke oleh tugas yaiku dheweke diasingake ing Jumo. Nanging sebenere Adipati Sindurejo duwe kekarepan kapengin urip dhewe, yaiku urip dhewekan adoh saka Kraton, mula kuwi dheweke nrima kahanan mau.
Adipati Sindurejo urip ing Desa Jumo kanthi tentrem, mbaur dadi siji karo masyarakat kono. Adipati Sindurejo ora suwe urip ing Desa Jumo. Dheweke akhire tinggal donya, ana ing sajeroning pengasingan mau. Adipati Sindurejo nganti ninggal ora ana sing niliki. Nanging sawise dheweke tinggal, ana pawarta tekan Keraton Mangkunegaran.
Adipati Sindurejo dimakamake karo warga Jumo ing buri Masjid Adipati Sindurejo, makam ing jejer-jejere dikanggokake dening kerabat-kerabate. Mula kuwi ana panggonan khusus ing makam sing jenenge Sareyan. Makam Adipati Sindurejo yaiku makam sing dikeramatake, masjid lan makam Adipati Sindurejo saiki wis didandani. Printah saka Kraton mangkunegaran yaiku nggoleki ing ngendi wae silsilahe kaluwarga Karaton Mangkunegaran. Pungkasane kepethuk Patih Adipati Sindurejo. Nanging nalika Adipati Sindurejo kepethuk wis awujud makam, banjur makam mau digawekake cukup utawa omah-omahan.
Makam Patih Adipati Sindurejo nganti saiki dikeramatake lan dinggo ziarah para warga lan kaluwarga saka Kraton Mangkunegaran. Saben wektu mesthi saka kaluwarga Kraton Mangkunegaran ziarah lan ziarah kuwi Mistis banget. Crita kuwi mau sing dadi asal mulane jeneng Masjid Adipati Sindurejo Jumo.
Crita liyane sing ana ing Masjid Adipati Sindurejo, crita ing ngarep Masjid, yaiku ing kolah utawa panggon kanggo wudhu. Ana sing jenenge Kyai Poleng. Kyai Poleng wujude ora ketara sing ketara yaiku mung rupa awak gedhe dhuwur. Senenge lungguh neng dhuwur kolah, nalika wayah wengi teka, Kyai Poleng ngetok neng dhuwur kolah, arep nggodhani wong-wong sing lewat neng ngarep kolah utawa neng ngarep Masjid. Ana salah sijine warga yaiku Pak Nur Khamdi, pengurus Masjid Adipati Sindurejo, nalika dheweke turu neng jero Masjid dheweke ngalami kedadean aneh.
Kedadean aneh kuwi teka ing tengah wengi, nalika Pak Nur turu dheweke dipindhah panggon turune, yaiku neng dhuwur kolah. Sing ngalihake turune yaiku Kyai Poleng.
Nalika Pak Nurkhamdi tangi dheweke kaget, “Lho kok turuku pindhah neng kene?“
Nanging dheweke banjur sadhar menawa sing mindhah dheweke ora liya kejaba Kyai Poleng. Pak Nurkhamdi kerep turune dipindhah neng jero Masjid kono, apa maneh menawa dheweke lagi turu dhewekan luwih-luwih turu neng baris nomer telu.
Adipati Sindurejo arum jenenge, gedhe baktine, marang Kraton Mangkunegara. Mula kuwi ing Desa Jumo Adipati Sindurejo akeh banget kanggone. Putra Sindurejo, jeneng pakumpulan bocah Bal-balan. Putra Sindurejo wis ulang taun ping telung puluhan, Putra Sindurejo kerep diundang ana ing turnamen Bal-balan antar klub. Ana acara-acara ritual ninggalake sragam ing buri Masjid Adipati Sindurejo.
Jeneng liyane sing asale saka jeneng Adipati Sindurejo, Madrasah Ibtidaiyah Adipati Sindurejo Jumo. Sekolah swasta satingkat SD, sing dijenengi nganggo jenenge patih mau, ora mung kuwi wae isih ana jeneng liyane sing nganggo jenenge Adipati Sindurejo. Jeneng salah sijine pakumpulan truk ing Desa Jumo, Sindurejo yaiku jeneng pakumpulan angkutan umum khususe angkutan truk. Paguyuban truk sing ana ing Desa Jumo Kecamatan Jumo. Iki kabeh crita sing asal mulane saka jenenge Patih Adipati Sindurejo Jumo.
Masjid Adipati Sindurejo wis atusan taun umure. Jeneng Adipati Sindurejo, yaiku dijupuk saka jenenge wong. Jeneng asline Patih Adipati Sindurejo, dheweke Patih saka Kraton Mangkunegaran (Kartasura). Critane diwiwiti nalika Adipati Sindurejo bisa tekan ana ing Desa Jumo. Nalika dheweke isih ing Kraton dheweke oleh tugas yaiku dheweke diasingake ing Jumo. Nanging sebenere Adipati Sindurejo duwe kekarepan kapengin urip dhewe, yaiku urip dhewekan adoh saka Kraton, mula kuwi dheweke nrima kahanan mau.
Adipati Sindurejo urip ing Desa Jumo kanthi tentrem, mbaur dadi siji karo masyarakat kono. Adipati Sindurejo ora suwe urip ing Desa Jumo. Dheweke akhire tinggal donya, ana ing sajeroning pengasingan mau. Adipati Sindurejo nganti ninggal ora ana sing niliki. Nanging sawise dheweke tinggal, ana pawarta tekan Keraton Mangkunegaran.
Adipati Sindurejo dimakamake karo warga Jumo ing buri Masjid Adipati Sindurejo, makam ing jejer-jejere dikanggokake dening kerabat-kerabate. Mula kuwi ana panggonan khusus ing makam sing jenenge Sareyan. Makam Adipati Sindurejo yaiku makam sing dikeramatake, masjid lan makam Adipati Sindurejo saiki wis didandani. Printah saka Kraton mangkunegaran yaiku nggoleki ing ngendi wae silsilahe kaluwarga Karaton Mangkunegaran. Pungkasane kepethuk Patih Adipati Sindurejo. Nanging nalika Adipati Sindurejo kepethuk wis awujud makam, banjur makam mau digawekake cukup utawa omah-omahan.
Makam Patih Adipati Sindurejo nganti saiki dikeramatake lan dinggo ziarah para warga lan kaluwarga saka Kraton Mangkunegaran. Saben wektu mesthi saka kaluwarga Kraton Mangkunegaran ziarah lan ziarah kuwi Mistis banget. Crita kuwi mau sing dadi asal mulane jeneng Masjid Adipati Sindurejo Jumo.
Crita liyane sing ana ing Masjid Adipati Sindurejo, crita ing ngarep Masjid, yaiku ing kolah utawa panggon kanggo wudhu. Ana sing jenenge Kyai Poleng. Kyai Poleng wujude ora ketara sing ketara yaiku mung rupa awak gedhe dhuwur. Senenge lungguh neng dhuwur kolah, nalika wayah wengi teka, Kyai Poleng ngetok neng dhuwur kolah, arep nggodhani wong-wong sing lewat neng ngarep kolah utawa neng ngarep Masjid. Ana salah sijine warga yaiku Pak Nur Khamdi, pengurus Masjid Adipati Sindurejo, nalika dheweke turu neng jero Masjid dheweke ngalami kedadean aneh.
Kedadean aneh kuwi teka ing tengah wengi, nalika Pak Nur turu dheweke dipindhah panggon turune, yaiku neng dhuwur kolah. Sing ngalihake turune yaiku Kyai Poleng.
Nalika Pak Nurkhamdi tangi dheweke kaget, “Lho kok turuku pindhah neng kene?“
Nanging dheweke banjur sadhar menawa sing mindhah dheweke ora liya kejaba Kyai Poleng. Pak Nurkhamdi kerep turune dipindhah neng jero Masjid kono, apa maneh menawa dheweke lagi turu dhewekan luwih-luwih turu neng baris nomer telu.
Adipati Sindurejo arum jenenge, gedhe baktine, marang Kraton Mangkunegara. Mula kuwi ing Desa Jumo Adipati Sindurejo akeh banget kanggone. Putra Sindurejo, jeneng pakumpulan bocah Bal-balan. Putra Sindurejo wis ulang taun ping telung puluhan, Putra Sindurejo kerep diundang ana ing turnamen Bal-balan antar klub. Ana acara-acara ritual ninggalake sragam ing buri Masjid Adipati Sindurejo.
Jeneng liyane sing asale saka jeneng Adipati Sindurejo, Madrasah Ibtidaiyah Adipati Sindurejo Jumo. Sekolah swasta satingkat SD, sing dijenengi nganggo jenenge patih mau, ora mung kuwi wae isih ana jeneng liyane sing nganggo jenenge Adipati Sindurejo. Jeneng salah sijine pakumpulan truk ing Desa Jumo, Sindurejo yaiku jeneng pakumpulan angkutan umum khususe angkutan truk. Paguyuban truk sing ana ing Desa Jumo Kecamatan Jumo. Iki kabeh crita sing asal mulane saka jenenge Patih Adipati Sindurejo Jumo.
DUMADINE KERAJAAN MEDANG KAMOLAN
Kacarita tlatah Jawa iku wis dikuasai dening Kerajaan Galuh kang dipimpin Prabu Sindulaya Sang Hyang Prabu Watu Gunung. Pusat pemerintahane ana ing Jawa Barat amarga dianggep nduweni peran penting marang raja-raja ing tlatah liya Jawa. Prabu Watu Gunung pancen berhasil ndadekake Galuh dadi misuwur lan wargane bisa urip makmur.
Prabu Watu Gunung duwe anak papat. Anak kaping pisan yaiku wadon jenenge Dyah Ayu Dewi dadi ratu ing Nusatembini. Anak kaping pindho jenenge Pangeran Adipati Dewata Cengkar. Anak kaping telu yaiku Dewata Pemunah Sakti kang dadi Adipati ing Madura. Anak kang ragil jenenge Pangeran Adipati Dewata Agung dadi Adipati ing Pulo Bali.
Para warga ora seneng marang tumindake Pangeran Adipati Dewata Cengkar kang ala amarga Prabu Adipati Dewata Cengkar seneng nyiksa rakyat cilik lan seneng mangan dhaging manungsa. Amarga keweden, para warga padha lunga saka tlatah kono. Weruh kahanan Galuh sing kaya mangkono, Prabu Watu Gunung murka, banjur ngutus Patih supaya ngundang Pangeran Adipati Dewata Cengkar. Satekane ing Kerajaan Pangeran Adipati Dewata Cengkar mung meneng. Amarga jengkel marang tumindake anake sing kaya mangkono, Prabu Watu Gunung banjur misuh-misuh.
“Dewata Cengkar! Karepmu ki kepriye? Apa awakmu saiki wis edan? Tumindakmu kaya kewan, ngisin-ngisinake wong tuwa. Awakmu ora pantes dadi anakku. Yen ora bisa ngubah tumindakmu, luwih becik awakmu lunga saka kene!”
Krungu kaya mangkono, atine Pangeran Adipati Dewata Cengkar dadi lara. Amarga ora bisa nahan emosine, Pangeran Adipati Dewata Cengkar lunga saka Kerajaan tanpa pamit marang ramane. Sawise kadadean kuwi, Pangeran Adipati Dewata Cengkar kasil ngumpulake prajurit sing isih setia marang dheweke banjur diajak lunga menyang tlatah wetan tekan ing pegunungan Kendeng sing strategis cedhak karo Teluk Lusi.
Ing tlatah kono, Pangeran Adipati Dewata Cengkar mbangun kerajaan lan ngangkat awake dhewe dadi raja kang nduweni gelar Prabu Dewata Cengkar. Aryo Tengger diangkat dadi Patih lan Rudo Pekso diangkat dadi Tumenggung. Karajaan iku diwenehi jeneng Medang Kamolan. Nalika kuwi Prabu Dewata Cengkar uga kasil ndadekake Medang Kamolan dadi misuwur lan rakyate bisa urip makmur. Amarga kadadean iku, Prabu Dewata Cengkar bisa nglalekake dhendham marang ramane. Nanging, amarga oleh rayuan saka Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso, dhendham iku muncul maneh. Sahingga Sang Prabu ngutus prajurite kanggo nyerang lan ngrusak Kerajaan Galuh kang dipimpin dening dheweke. Amarga ora ana persiapan, prajurit Kerajaan Galuh akeh sing padha mati. Weruh kahanan sing kaya mangkono, Prabu Watu Gunung murka banjur Sang Prabu mudhun ing medhan perang ngadhepi anake mau.
“Dewata Cengkar! Apa kaya ngene caramu mbales budi marang wong tuwamu? Besok sing nduweni Galuh ya awakmu, nanging ora ngene carane.”
“Aku wis ora butuh pidhatomu maneh. Ayo saiki lawan aku!”
“Sabar dhisik, tumindakmu kuwi ora direstui dening Sing Maha Agung. Besok awakmu bakal kuwalat.”
Durung nganti bubar anggone ngendikan, Prabu Dewata Cengkar ngguyu kecakakan.
“Hua…..ha…..ha…..! Ora usah kakehan ngomong, cepet wenehake Galuh marang aku!”
“Iya, nanging ora saiki.”
Krungu ngendikane Prabu Watu Gunung, Dewata Cengkar banjur ngangkat gada lan ngunusake ing awake Prabu Watu Gunung. Sanalika krungu swara banter sing ngetokake kebul lan cahya kang sumunar. Sawetara swara lan cahya mau banjur ilang semono uga rakyat lan kerajaane. Tlatah iku maleh dadi alas lan saka njero alas iku keprungu swara sepatan Sang Prabu marang Dewata Cengkar.
“Dewata Cengkar! Kabeh mau wis kebanjur. Tumindakmu sing kaya kewan, ing tembe buri bakal dadi kasunyatan.”
Nalika krungu swara mau, Prabu Dewata Cengkar gela mateni ramane, wedi yen dadi kasunyatan. Nanging Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso bisa nguwasani atine Sang Prabu. Sang Prabu banjur seneng amarga oleh bombongan saka para warga. Pawarta iku langsung sumebar marang rakyat Medang Kamolan, banjur dianakake syukuran kanggo nyambut tekane Prabu Dewata Cengkar. Nanging ing dina iku, dadi dina sing naas kanggo wong wadon sing masak ing kerajaan. Amarga njenthike sing keiris nganti tugel iku katut kemasak nalika ditinggal nggolek obat. Syukuran iku kalaksanan kanthi lancar. Sabubare kuwi, Prabu Dewata Cengkar ngendika marang Patih Aryo Tengger.
“Tih…! Patih…! Coba awakmu mrene sedhela!”
“Wonten punapa, Prabu?”
Aku arep takon marang awakmu, dhaging apa sing paling kosenengi?”
“Dhaging sapi, Prabu.”
“Goblog, dhaging sing paling enak kuwi sabenere dhaging manungsa. Biyen nalika isih ing Kerajaan Galuh aku kerep mangan dhaging manungsa. Wiwit manggon ing kene, aku ora tau mangan maneh. Aku meh wae nglalekake rasane kepriye, saupama mau ora mangan.”
“Punapa wau wonten masakan dhaging manungsa?”
“Ana, nanging ora sengaja ing masakan mau katutan dhaging manungsa.”
Weruh kaya mangkono Patih keweden yen juru masak kerajaan oleh ukuman saka Sang Prabu. Nanging anehe Sang Prabu malah seneng banjur ngutus Patih supaya nggolek dhaging manungsa.
“Wiwit sesuk awakmu kudu nggolek korban manungsa sing dhaginge dimasak kanggo aku!”
Patih Aryo Tengger banjur nggawe dhaftar sapa wae sing bakal dadi korbane Sang Prabu. Selot suwe akeh warga sing dadi korban. Tumindak sing ala iku akhire konangan dening para warga Medang Kamolan. Wiwit iku para warga padha lunga saka tlatah kono. Senadyan Ki Granteng weruh yen anake bakal dadi inceran Sang Prabu, nanging keluargane tetep manggon ana kono.
Wiwit jeneng Kerajaan Medang Kamolan misuwur nganti tlatah liya, akeh wong padha ngumbara menyang kerajaan iku, antarane: Ajisaka, Dora lan Sembada. Niate Ajisaka ngumbara yaiku kepengin nyebarake agama lan nggolek pengalaman. Kapal sing ditumpangi iku labuh ing Nusa Majedi, sing saiki dadi Bawean. Ing tlatah kono Ajisaka oleh kateragan babagan Kerajaan Medang Kamolan. Nalika arep budhal, Ajisaka meling marang Sembada supaya dheweke tetep ing Nusa Majedi njaga barang-barang bekal lan kerise Ajisaka. Amarga Ajisaka lan Dora bakal lunga menyang Medang Kamolan. Sapa wae sing njaluk keris kuwi aja diwenehi saliyane Ajisaka.
Let sedhela kapal sing ditumpangi mau oling nganti tengah samodra banjur keseret nganti pinggir pantai Nusa Jawa. Ajisaka lan Dora banjur mlaku menyang Medang Kamolan. Ing dalan Ajisaka kepethuk karo rakyat Medang Kamolan sing padha ngungsi, banjur dheweke takon marang salah sijine ana apa kok padha ngungsi. Nanging ora ana wangsulan sakecapa. Amarga iku Ajisaka sansaya dadi penasaran pengin ngerti kahanan Kerajaan Medang Kamolan kok bisa ndadekake warga padha ngungsi.
Ora dinyono, Ajisaka lan Dora kasil tekan wates Medang Kamolan kanthi selamet. Pangumbaraan iku tetep diterusake nganti tekan sawijining desa. Ing desa iku namung ana saomah kang isine Ki Granteng sakeluarga. Banjur Ajisaka ngutus Dora nathak lawang omahe Ki Granteng. Nanging Ki Granteng curiga dikirane Ajisaka lan Dora utusane Prabu Dewata Cengkar.
“Panjenengan sinten?”
“Kula Dora, Pak. Menika Tuan Ajisaka.”
“Panjenengan utusan saking Medang Kamolan?”
“Boten, Pak kula tiyang asing ingkang nembe sepindhah dhateng wonten mriki.”
“Menawi mekaten, mangga mlebet.”
Ajisaka lan Dora banjur mlebu omah.
“Pak, saderengipun kula nyuwun pangapunten menawi kula ngganggu bapak sakeluarga.”
“Boten, Nak. Kula sampun biasa, saben wonten tamu kita tetep ngormati senadyan namung sawontene. Nak Ajisaka kaliyan Nak Dora saking pundi?”
“Kula saking tlatah sebrang, Pak tebih saking mriki. Menawi nitih prau ngantos wulanan.”
“Tindak mriki ajeng lahnapa?”
“Pados pengalaman, Pak.”
“Ingkang dipadosi pengalaman menapa?”
“Niku, Pak… Negeri Medang Kamolan menawi wonten desa kula misuwur sanget, amargi sitinipun subur lan para warganipun makmur.”
“Ah… ngapusi!!! Wonten mriki leres menawi sitinipun subur, ananging warganipun urip sengsara. Saniki para warga sami ajrih marang tumindakipun Prabu Dewata Cengkar.”
“Tumindak ingkang kados pundi, Pak?”
“Boten pantes kula cariyosaken dhateng Panjenengan. Prabu Dewata Cengkar menika remen dhahar dhaging manungsa. Kula piyambak ugi bingung amargi lare kula “Roro Cangkek sampun didhaftar dados korban. Wah…ngantos kesupen, mangga dipununjuk.”
“Matur suwun”.
Sawise ngunjuk, Ajisaka banjur matur yen arep nunut ing kiwan.
“Pak, kula ajeng nunut wonten ing kiwan saged napa boten?”
“O… nggih, mangga.”
Ajisaka banjur menyang ing mburi, nanging dheweke kaget ngrasa kaya ngimpi nalika tepung perawan ayu ing desa cilik kaya ngene. Ora liya perawan mau jenenge Roro Cangkek. Ajisaka lan Roro Cangkek padha sawang-sinawang, nanging Roro Cangkek isin amarga dheweke mung kembenan. Ajisaka banjur mlebu kiwan, banyu sing mili saka got kiwan mau banjur diombe jago duweke Roro Cangkek. Sanalika jago iku petok-petok kaya pitik babon sing arep ngendog. Iku nggawe kagete Roro Cangkek, banjur jago mau dilebokake kandhang.
Dumadakan ing pekarangan Ki Granteng ana Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso sing kepengin nyekel Roro Cangkek kanggo didadekake santapan Sang Prabu. Roro Cangkek banjur njaluk tulung marang wong tuwane, nanging ora ana wangsulan amarga wong tuwane semaput sabubare dipenthung sirahe, semono uga Dora sing dibanda ing pojok omah mung bisa meneng. Nalika Roro Cangkek wis digawa metu, Ajisaka nyegah punggawa Medang Kamolan.
“Tuan-tuan…!!! Endhegake dhisik tumindakmu. Mesakake dheweke kuwi dudu kewan, nanging manungsa, apa maneh iku wong wadon.”
“Menenga!!! Iki dudu urusanmu, dudu urusane wong asing kaya awakmu. Yen awakmu nekad bakal dakpateni. Cepet lunga!!!”
“Aku ngerti iki dudu urusanku, nanging…!”
“Nanging apa, ayo cepet ngomong!!!”
“Ngene, aku sabenere ora kepengin ngganggu, nanging aku mung kepengin ngrewangi, kuwi wae yen Panjenengan gelem dakrewangi.”
“Ngrewangi kepriye? Cepet ngomong!!!”
“Prawan sing Panjenengan asta kuwi duwe lara sing bisa nular. Sapa wae sing cedhak dheweke bakal ketularan.”
Amarga weruh rai polose Ajisaka, punggawa kerajaan mau banjur percaya. Sanalika Roro Cangkek banjur dicolake.
“Tuan-tuan ora usah curiga marang aku! Amarga kesetiaanku marang Panjenengan mula katerangan mau dakomongake. Nanging ora usah kuatir, aku bakal nggantekake prawan mau dadi korbane Sang Prabu.”
Patih Aryo Tengger wis ora sabar ngrungokake omongane Ajisaka, banjur ngutus anak buahe.
“Tumenggung, cepet prawan kuwi colake banjur Ajisaka gawa ngadhep Sang Prabu kanggo gantine!”
Ngerti kadadean kuwi, sanalika Roro Cangkek nguculi tali saka tangane langsung mlayu ngoyak Ajisaka. Roro Cangkek nyekeli tangane Ajisaka banjur ngaturake matur suwun. Ajisaka banjur digawa ngadhep marang Sang Prabu. Sang Prabu nesu amarga utusane ora kasil nggawa Roro Cangkek. Nanging banjur dadi seneng nalika weruh ana sawijine nonoman sing digawa ngadhep.
“He bocah! Dadi Kowe sing diundang Ajisaka dening para warga?”
“Nggih, Prabu. Kula ingkang naminipun Ajisaka saking tlatah sebrang.”
“Apa tujuanmu ing negara iki? Arep dadi-mata-mata?”
“Boten, Prabu. Kula kaliyan rencang kula namung kepengin ngumbara kaliyan pados pengalaman.”
“Kowe ngerti digawa mrene kanggo apa?”
“Boten, Prabu. Kula namung ndherek Patih Aryo Tengger kaliyan Tumenggung Ruda Pekso. Kula siap diajak wonten pundi kemawon dening ingkang mbetahaken. Langkung-langkung kula remen sanget amargi saged kepung kaliyan Panjenengan wonten mriki.”
“Apa sing kokorbanake kanggo negeri iki?”
“Kula boten gadhah emas inten utawi bandha awis sanesipun. Kula namung gadhah jiwa raga, Paduka.”
“Apa kowe lila yen jiwamu dakpateni lan ragamu dakiris-iris kanggo santapanku?”
“Kula lila menawi takdiripun mekaten.”
“Apa kowe wis edan?”
“Boten, Prabu. Kula boten edan. Niki bukti kesetiaanku marang negara Medang Kamolan.”
“Hua…ha…ha…!!! Matur nuwun, Ajisaka, banjur apa sing kojaluk?”
“Kula namung nyuwun sapetak siti ingkang wonten ing alun-alun Medang Kamolan saamba surban ingkang kula agem.”
“Apik…apik! Apa sing kojaluk bakal dakwenehi.”
“Sanesipun, ingkang ngukur menika kula kaliyan Panjenengan kanthi diseksekake dening para warga.”
“Ya… bisa… bisa. Banjur kapan arep dilaksanakake? Saiki bisa apa ora? Masalahe aku wis ngelih banget.”
“Saged. Saniki saged ngumumaken marang para warga supados nyeksekake anggenipun ngukur.”
“Patih, utus anak buahmu supaya ngumumake marang para warga lan awakmu ngiring aku lan Ajisaka menyang tengah alun-alun.”
Sawise tekan tengah alun-alun, Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso menehi ngerti lemah ing alun-alun marang Sang Prabu, banjur Sang Prabu miwiti.
“Ajisaka! Lemah endi sing kojaluk? Cepet jereng surbanmu!
Kain surban Ajisaka diuculi banjur dilempit dawa kaya gulungan. Prabu Dewata Cengkar nyekel kain bagian kidul lan Ajisaka nyekel kain bagian lor. Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso dadi seksi lan sing menehi aba-aba, uga ngumumake marang para warga yen anggone ngukur lemah diwiwiti.
Anehe surban sing dijereng mau ora entek-entek nganti nutupi atusan hektar lemah. Patih Aryo Tengger nyoba murungake upaya Sang Prabu, nanging ora ana gunane. Nganti Sang Prabu ana ing pucuk jurang, Ajisaka ora gelem murungake panjaluke.
“Ajisaka! Aku ngaku kalah lan bakal menehake kekuasaan lan kerajaanku marang kowe asalkan aku tetep bisa urip.”
Sing mangsuli ora Ajisaka, nanging para warga.
“Tuan Ajisaka! Ampun mirengaken ngendikane Sang Prabu, wis akeh warga sing dadi korban amarga tumindake.”
Krungu swara para warga, Ajisaka sansaya kepengin mateni Sang Prabu. Kanthi ndonga marang Sing Maha Kuwasa, pucuk surban sing dicekel banjur dikibatake. Surban bagian kidul nyabet awake Sang Prabu nganti mencelat adoh tekan tengah samodra banjur ilang keseret ombak. Saka tengah samodra iku banjur muncul baya putih sing cangkeme mangap lan bisa omongan kaya manungsa.
“He Ajisaka! Rungokake aku! Saiki aku ngaku kalah, nanging aku bakal balas dhendham marang anak putumu sing ora ngati-ati ing tengah samodra iki bakal dadi mangsaku.”
Sawise kadadean kuwi, Ajisaka diangkat dening rakyat kono dadi raja Medang Kamolan kang nduweni gelar Prabu Ajisaka. Prabu Ajisaka banjur diarak dening rakyate menyang kerajaan. Dene sing keri ing pinggir samodra nyekel Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso guna dibuak ing tengah samodra, dikumpulake dadi siji karo Prabu Dewata Cengkar.
Saiki Kerajaan Medang Kamolan iku dadi jeneng Desa Medang Kamolan ing Kecamatan Gabus, Kabupaten Grobogan.
Prabu Watu Gunung duwe anak papat. Anak kaping pisan yaiku wadon jenenge Dyah Ayu Dewi dadi ratu ing Nusatembini. Anak kaping pindho jenenge Pangeran Adipati Dewata Cengkar. Anak kaping telu yaiku Dewata Pemunah Sakti kang dadi Adipati ing Madura. Anak kang ragil jenenge Pangeran Adipati Dewata Agung dadi Adipati ing Pulo Bali.
Para warga ora seneng marang tumindake Pangeran Adipati Dewata Cengkar kang ala amarga Prabu Adipati Dewata Cengkar seneng nyiksa rakyat cilik lan seneng mangan dhaging manungsa. Amarga keweden, para warga padha lunga saka tlatah kono. Weruh kahanan Galuh sing kaya mangkono, Prabu Watu Gunung murka, banjur ngutus Patih supaya ngundang Pangeran Adipati Dewata Cengkar. Satekane ing Kerajaan Pangeran Adipati Dewata Cengkar mung meneng. Amarga jengkel marang tumindake anake sing kaya mangkono, Prabu Watu Gunung banjur misuh-misuh.
“Dewata Cengkar! Karepmu ki kepriye? Apa awakmu saiki wis edan? Tumindakmu kaya kewan, ngisin-ngisinake wong tuwa. Awakmu ora pantes dadi anakku. Yen ora bisa ngubah tumindakmu, luwih becik awakmu lunga saka kene!”
Krungu kaya mangkono, atine Pangeran Adipati Dewata Cengkar dadi lara. Amarga ora bisa nahan emosine, Pangeran Adipati Dewata Cengkar lunga saka Kerajaan tanpa pamit marang ramane. Sawise kadadean kuwi, Pangeran Adipati Dewata Cengkar kasil ngumpulake prajurit sing isih setia marang dheweke banjur diajak lunga menyang tlatah wetan tekan ing pegunungan Kendeng sing strategis cedhak karo Teluk Lusi.
Ing tlatah kono, Pangeran Adipati Dewata Cengkar mbangun kerajaan lan ngangkat awake dhewe dadi raja kang nduweni gelar Prabu Dewata Cengkar. Aryo Tengger diangkat dadi Patih lan Rudo Pekso diangkat dadi Tumenggung. Karajaan iku diwenehi jeneng Medang Kamolan. Nalika kuwi Prabu Dewata Cengkar uga kasil ndadekake Medang Kamolan dadi misuwur lan rakyate bisa urip makmur. Amarga kadadean iku, Prabu Dewata Cengkar bisa nglalekake dhendham marang ramane. Nanging, amarga oleh rayuan saka Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso, dhendham iku muncul maneh. Sahingga Sang Prabu ngutus prajurite kanggo nyerang lan ngrusak Kerajaan Galuh kang dipimpin dening dheweke. Amarga ora ana persiapan, prajurit Kerajaan Galuh akeh sing padha mati. Weruh kahanan sing kaya mangkono, Prabu Watu Gunung murka banjur Sang Prabu mudhun ing medhan perang ngadhepi anake mau.
“Dewata Cengkar! Apa kaya ngene caramu mbales budi marang wong tuwamu? Besok sing nduweni Galuh ya awakmu, nanging ora ngene carane.”
“Aku wis ora butuh pidhatomu maneh. Ayo saiki lawan aku!”
“Sabar dhisik, tumindakmu kuwi ora direstui dening Sing Maha Agung. Besok awakmu bakal kuwalat.”
Durung nganti bubar anggone ngendikan, Prabu Dewata Cengkar ngguyu kecakakan.
“Hua…..ha…..ha…..! Ora usah kakehan ngomong, cepet wenehake Galuh marang aku!”
“Iya, nanging ora saiki.”
Krungu ngendikane Prabu Watu Gunung, Dewata Cengkar banjur ngangkat gada lan ngunusake ing awake Prabu Watu Gunung. Sanalika krungu swara banter sing ngetokake kebul lan cahya kang sumunar. Sawetara swara lan cahya mau banjur ilang semono uga rakyat lan kerajaane. Tlatah iku maleh dadi alas lan saka njero alas iku keprungu swara sepatan Sang Prabu marang Dewata Cengkar.
“Dewata Cengkar! Kabeh mau wis kebanjur. Tumindakmu sing kaya kewan, ing tembe buri bakal dadi kasunyatan.”
Nalika krungu swara mau, Prabu Dewata Cengkar gela mateni ramane, wedi yen dadi kasunyatan. Nanging Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso bisa nguwasani atine Sang Prabu. Sang Prabu banjur seneng amarga oleh bombongan saka para warga. Pawarta iku langsung sumebar marang rakyat Medang Kamolan, banjur dianakake syukuran kanggo nyambut tekane Prabu Dewata Cengkar. Nanging ing dina iku, dadi dina sing naas kanggo wong wadon sing masak ing kerajaan. Amarga njenthike sing keiris nganti tugel iku katut kemasak nalika ditinggal nggolek obat. Syukuran iku kalaksanan kanthi lancar. Sabubare kuwi, Prabu Dewata Cengkar ngendika marang Patih Aryo Tengger.
“Tih…! Patih…! Coba awakmu mrene sedhela!”
“Wonten punapa, Prabu?”
Aku arep takon marang awakmu, dhaging apa sing paling kosenengi?”
“Dhaging sapi, Prabu.”
“Goblog, dhaging sing paling enak kuwi sabenere dhaging manungsa. Biyen nalika isih ing Kerajaan Galuh aku kerep mangan dhaging manungsa. Wiwit manggon ing kene, aku ora tau mangan maneh. Aku meh wae nglalekake rasane kepriye, saupama mau ora mangan.”
“Punapa wau wonten masakan dhaging manungsa?”
“Ana, nanging ora sengaja ing masakan mau katutan dhaging manungsa.”
Weruh kaya mangkono Patih keweden yen juru masak kerajaan oleh ukuman saka Sang Prabu. Nanging anehe Sang Prabu malah seneng banjur ngutus Patih supaya nggolek dhaging manungsa.
“Wiwit sesuk awakmu kudu nggolek korban manungsa sing dhaginge dimasak kanggo aku!”
Patih Aryo Tengger banjur nggawe dhaftar sapa wae sing bakal dadi korbane Sang Prabu. Selot suwe akeh warga sing dadi korban. Tumindak sing ala iku akhire konangan dening para warga Medang Kamolan. Wiwit iku para warga padha lunga saka tlatah kono. Senadyan Ki Granteng weruh yen anake bakal dadi inceran Sang Prabu, nanging keluargane tetep manggon ana kono.
Wiwit jeneng Kerajaan Medang Kamolan misuwur nganti tlatah liya, akeh wong padha ngumbara menyang kerajaan iku, antarane: Ajisaka, Dora lan Sembada. Niate Ajisaka ngumbara yaiku kepengin nyebarake agama lan nggolek pengalaman. Kapal sing ditumpangi iku labuh ing Nusa Majedi, sing saiki dadi Bawean. Ing tlatah kono Ajisaka oleh kateragan babagan Kerajaan Medang Kamolan. Nalika arep budhal, Ajisaka meling marang Sembada supaya dheweke tetep ing Nusa Majedi njaga barang-barang bekal lan kerise Ajisaka. Amarga Ajisaka lan Dora bakal lunga menyang Medang Kamolan. Sapa wae sing njaluk keris kuwi aja diwenehi saliyane Ajisaka.
Let sedhela kapal sing ditumpangi mau oling nganti tengah samodra banjur keseret nganti pinggir pantai Nusa Jawa. Ajisaka lan Dora banjur mlaku menyang Medang Kamolan. Ing dalan Ajisaka kepethuk karo rakyat Medang Kamolan sing padha ngungsi, banjur dheweke takon marang salah sijine ana apa kok padha ngungsi. Nanging ora ana wangsulan sakecapa. Amarga iku Ajisaka sansaya dadi penasaran pengin ngerti kahanan Kerajaan Medang Kamolan kok bisa ndadekake warga padha ngungsi.
Ora dinyono, Ajisaka lan Dora kasil tekan wates Medang Kamolan kanthi selamet. Pangumbaraan iku tetep diterusake nganti tekan sawijining desa. Ing desa iku namung ana saomah kang isine Ki Granteng sakeluarga. Banjur Ajisaka ngutus Dora nathak lawang omahe Ki Granteng. Nanging Ki Granteng curiga dikirane Ajisaka lan Dora utusane Prabu Dewata Cengkar.
“Panjenengan sinten?”
“Kula Dora, Pak. Menika Tuan Ajisaka.”
“Panjenengan utusan saking Medang Kamolan?”
“Boten, Pak kula tiyang asing ingkang nembe sepindhah dhateng wonten mriki.”
“Menawi mekaten, mangga mlebet.”
Ajisaka lan Dora banjur mlebu omah.
“Pak, saderengipun kula nyuwun pangapunten menawi kula ngganggu bapak sakeluarga.”
“Boten, Nak. Kula sampun biasa, saben wonten tamu kita tetep ngormati senadyan namung sawontene. Nak Ajisaka kaliyan Nak Dora saking pundi?”
“Kula saking tlatah sebrang, Pak tebih saking mriki. Menawi nitih prau ngantos wulanan.”
“Tindak mriki ajeng lahnapa?”
“Pados pengalaman, Pak.”
“Ingkang dipadosi pengalaman menapa?”
“Niku, Pak… Negeri Medang Kamolan menawi wonten desa kula misuwur sanget, amargi sitinipun subur lan para warganipun makmur.”
“Ah… ngapusi!!! Wonten mriki leres menawi sitinipun subur, ananging warganipun urip sengsara. Saniki para warga sami ajrih marang tumindakipun Prabu Dewata Cengkar.”
“Tumindak ingkang kados pundi, Pak?”
“Boten pantes kula cariyosaken dhateng Panjenengan. Prabu Dewata Cengkar menika remen dhahar dhaging manungsa. Kula piyambak ugi bingung amargi lare kula “Roro Cangkek sampun didhaftar dados korban. Wah…ngantos kesupen, mangga dipununjuk.”
“Matur suwun”.
Sawise ngunjuk, Ajisaka banjur matur yen arep nunut ing kiwan.
“Pak, kula ajeng nunut wonten ing kiwan saged napa boten?”
“O… nggih, mangga.”
Ajisaka banjur menyang ing mburi, nanging dheweke kaget ngrasa kaya ngimpi nalika tepung perawan ayu ing desa cilik kaya ngene. Ora liya perawan mau jenenge Roro Cangkek. Ajisaka lan Roro Cangkek padha sawang-sinawang, nanging Roro Cangkek isin amarga dheweke mung kembenan. Ajisaka banjur mlebu kiwan, banyu sing mili saka got kiwan mau banjur diombe jago duweke Roro Cangkek. Sanalika jago iku petok-petok kaya pitik babon sing arep ngendog. Iku nggawe kagete Roro Cangkek, banjur jago mau dilebokake kandhang.
Dumadakan ing pekarangan Ki Granteng ana Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso sing kepengin nyekel Roro Cangkek kanggo didadekake santapan Sang Prabu. Roro Cangkek banjur njaluk tulung marang wong tuwane, nanging ora ana wangsulan amarga wong tuwane semaput sabubare dipenthung sirahe, semono uga Dora sing dibanda ing pojok omah mung bisa meneng. Nalika Roro Cangkek wis digawa metu, Ajisaka nyegah punggawa Medang Kamolan.
“Tuan-tuan…!!! Endhegake dhisik tumindakmu. Mesakake dheweke kuwi dudu kewan, nanging manungsa, apa maneh iku wong wadon.”
“Menenga!!! Iki dudu urusanmu, dudu urusane wong asing kaya awakmu. Yen awakmu nekad bakal dakpateni. Cepet lunga!!!”
“Aku ngerti iki dudu urusanku, nanging…!”
“Nanging apa, ayo cepet ngomong!!!”
“Ngene, aku sabenere ora kepengin ngganggu, nanging aku mung kepengin ngrewangi, kuwi wae yen Panjenengan gelem dakrewangi.”
“Ngrewangi kepriye? Cepet ngomong!!!”
“Prawan sing Panjenengan asta kuwi duwe lara sing bisa nular. Sapa wae sing cedhak dheweke bakal ketularan.”
Amarga weruh rai polose Ajisaka, punggawa kerajaan mau banjur percaya. Sanalika Roro Cangkek banjur dicolake.
“Tuan-tuan ora usah curiga marang aku! Amarga kesetiaanku marang Panjenengan mula katerangan mau dakomongake. Nanging ora usah kuatir, aku bakal nggantekake prawan mau dadi korbane Sang Prabu.”
Patih Aryo Tengger wis ora sabar ngrungokake omongane Ajisaka, banjur ngutus anak buahe.
“Tumenggung, cepet prawan kuwi colake banjur Ajisaka gawa ngadhep Sang Prabu kanggo gantine!”
Ngerti kadadean kuwi, sanalika Roro Cangkek nguculi tali saka tangane langsung mlayu ngoyak Ajisaka. Roro Cangkek nyekeli tangane Ajisaka banjur ngaturake matur suwun. Ajisaka banjur digawa ngadhep marang Sang Prabu. Sang Prabu nesu amarga utusane ora kasil nggawa Roro Cangkek. Nanging banjur dadi seneng nalika weruh ana sawijine nonoman sing digawa ngadhep.
“He bocah! Dadi Kowe sing diundang Ajisaka dening para warga?”
“Nggih, Prabu. Kula ingkang naminipun Ajisaka saking tlatah sebrang.”
“Apa tujuanmu ing negara iki? Arep dadi-mata-mata?”
“Boten, Prabu. Kula kaliyan rencang kula namung kepengin ngumbara kaliyan pados pengalaman.”
“Kowe ngerti digawa mrene kanggo apa?”
“Boten, Prabu. Kula namung ndherek Patih Aryo Tengger kaliyan Tumenggung Ruda Pekso. Kula siap diajak wonten pundi kemawon dening ingkang mbetahaken. Langkung-langkung kula remen sanget amargi saged kepung kaliyan Panjenengan wonten mriki.”
“Apa sing kokorbanake kanggo negeri iki?”
“Kula boten gadhah emas inten utawi bandha awis sanesipun. Kula namung gadhah jiwa raga, Paduka.”
“Apa kowe lila yen jiwamu dakpateni lan ragamu dakiris-iris kanggo santapanku?”
“Kula lila menawi takdiripun mekaten.”
“Apa kowe wis edan?”
“Boten, Prabu. Kula boten edan. Niki bukti kesetiaanku marang negara Medang Kamolan.”
“Hua…ha…ha…!!! Matur nuwun, Ajisaka, banjur apa sing kojaluk?”
“Kula namung nyuwun sapetak siti ingkang wonten ing alun-alun Medang Kamolan saamba surban ingkang kula agem.”
“Apik…apik! Apa sing kojaluk bakal dakwenehi.”
“Sanesipun, ingkang ngukur menika kula kaliyan Panjenengan kanthi diseksekake dening para warga.”
“Ya… bisa… bisa. Banjur kapan arep dilaksanakake? Saiki bisa apa ora? Masalahe aku wis ngelih banget.”
“Saged. Saniki saged ngumumaken marang para warga supados nyeksekake anggenipun ngukur.”
“Patih, utus anak buahmu supaya ngumumake marang para warga lan awakmu ngiring aku lan Ajisaka menyang tengah alun-alun.”
Sawise tekan tengah alun-alun, Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso menehi ngerti lemah ing alun-alun marang Sang Prabu, banjur Sang Prabu miwiti.
“Ajisaka! Lemah endi sing kojaluk? Cepet jereng surbanmu!
Kain surban Ajisaka diuculi banjur dilempit dawa kaya gulungan. Prabu Dewata Cengkar nyekel kain bagian kidul lan Ajisaka nyekel kain bagian lor. Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso dadi seksi lan sing menehi aba-aba, uga ngumumake marang para warga yen anggone ngukur lemah diwiwiti.
Anehe surban sing dijereng mau ora entek-entek nganti nutupi atusan hektar lemah. Patih Aryo Tengger nyoba murungake upaya Sang Prabu, nanging ora ana gunane. Nganti Sang Prabu ana ing pucuk jurang, Ajisaka ora gelem murungake panjaluke.
“Ajisaka! Aku ngaku kalah lan bakal menehake kekuasaan lan kerajaanku marang kowe asalkan aku tetep bisa urip.”
Sing mangsuli ora Ajisaka, nanging para warga.
“Tuan Ajisaka! Ampun mirengaken ngendikane Sang Prabu, wis akeh warga sing dadi korban amarga tumindake.”
Krungu swara para warga, Ajisaka sansaya kepengin mateni Sang Prabu. Kanthi ndonga marang Sing Maha Kuwasa, pucuk surban sing dicekel banjur dikibatake. Surban bagian kidul nyabet awake Sang Prabu nganti mencelat adoh tekan tengah samodra banjur ilang keseret ombak. Saka tengah samodra iku banjur muncul baya putih sing cangkeme mangap lan bisa omongan kaya manungsa.
“He Ajisaka! Rungokake aku! Saiki aku ngaku kalah, nanging aku bakal balas dhendham marang anak putumu sing ora ngati-ati ing tengah samodra iki bakal dadi mangsaku.”
Sawise kadadean kuwi, Ajisaka diangkat dening rakyat kono dadi raja Medang Kamolan kang nduweni gelar Prabu Ajisaka. Prabu Ajisaka banjur diarak dening rakyate menyang kerajaan. Dene sing keri ing pinggir samodra nyekel Patih Aryo Tengger lan Tumenggung Rudo Pekso guna dibuak ing tengah samodra, dikumpulake dadi siji karo Prabu Dewata Cengkar.
Saiki Kerajaan Medang Kamolan iku dadi jeneng Desa Medang Kamolan ing Kecamatan Gabus, Kabupaten Grobogan.
Langganan:
Postingan (Atom)